اصطلاح شناسی مفهوم «نظم»و «نظام» در تطور فقه شیعه

توضیح

ولایت فقیه، برآیندی از یک نگاه نظام مند به فقه شیعه است. اهتمام به پیشینه چنین نگاهی در فقه شیعه موضوع اصلی تحقیق حاضر است. سیر تطور اصطلاح‌شناسی «نظم» و «نظام» در فقه شیعی از خلال بررسی منابع معتبر، نشان می‌دهد به معنای اصطلاحی سیستم - مجموعه‌ای از اجزا و روابطی که یک کل را برای ساختن هدفی واحد تشکیل می‌دهند - در دو قالب خرد و کلان خود می‌دهند. در این فقه مورد توجه بوده است و به موازات دیگر جنبه‌های این دانش، سیر زندگی داشته است. در فقه این سیستم از سیستم حاکم بر حیات دنیوی انسان به «نظام‌النوع» تعبیر می‌شود که این نظام با پذیرش شریعت از سوی بشر با عنوان «نظام‌ المعاد و المعاش» علاوه بر مصالح دنیوی، خدمات سعادت اخروی انسان را نیز تضمین می‌کند. در این بین از نگاه فقها شیعه، فقه دانشی است که تفسیر قوانین حاکم بر نظام المعاد و المعاش را رسالت خود دانسته و در همین راستا برای اداره اجتماع بشری و اجرای قوانین شریعت، سیستمی را با نام «نظام الحکم» معرفی می‌نماید و ولایت فقیه. نزد فقهایی چون امام راحل; در واقع، نظریه‌ای در حوزه نظام الحکم فقه شیعی است.
واژه‌های کلیدی: نظام النوع، نظام المعاش، نظام المعاد و المعاش، نظام الحکم، ولایت فقیه.