بررسی فقهی و حقوقی قراردادهای آتی (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

قراردادهای آتی یکی از انواع ابزارهای مشتقه است که در تجارت و داد و ستد و به خصوص در بازار بورس به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت به‌کار می‌رود. قرارداد آتی شباهت زیادی به معاملات سلف دارد و تنها وجه تمایز آن از معاملات سلف آن است که در قراردادهای آتی، ثمن نیز مانند مبیع مؤجّل می‌باشد. در قراردادهای آتی یکی از طرفین متعهد می‌شود دارایی موضوع قرارداد، یعنی دارایی پایه را که می‌تواند کالا، ارز، اوراق بهادار، و یا شاخص سهام باشد، در تاریخ معیّنی در آینده تحویل دهد و قیمت آن را دریافت کند و طرف مقابل هم متعهد می‌شود دارایی پایه را با همان مشخّصات، تحویل گرفته و بهای مشخّص شده را بپردازد. برای الزام طرفین به انجام تعهداتشان، اتاق پایاپای بورس مبلغی را به عنوان وجه تضمین از آن‌ها می‌گیرد، که باید متناسب با تغییرات قیمت، آن‌را تعدیل کنند. وجه تمایز این قراردادها با پیمان آتی، استاندارد بودن آن‌هاست که کیفیت و کمیت کالاها مشخص می‌گردد. علما و دانشمندان حوزه و دانشگاه قراردادهای آتی را در قالب قراردادهای معین در فقه مانند بیع کالی به کالی، استصناع، عربون، صلح و مانند آن مورد بررسی قرارداده‌اند لکن این قرارداد ذیل هیچ ‌یک از انواع قراردادهای معیّن قرار نمی‌گیرد و باید آن را عقدی مستقل به شمار آورد. همچنین عده‌ای نیز این قراردادها را قمار دانسته‌اند یا اینکه حکم به ربوی بودن این قراردادها کرده‌اند و آن را نامشروع و باطل شمرده‌اند ولیکن طبق ادله و مستندات عقلی و نقلی در قرارداد آتی قمار و ربا راه نداشته و شبهه نامشروع بودن آن وارد نمی‌باشد و به استناد آیه (أحلّ الله البیع) این نیز در زمره معاملات صحیح و مشروع قرار می‌گیرد. قرارداد آتی با استناد به آیه (أوفوا بالعقود) جزء عقود لازم می‌باشد و از دیگر ویژگی‌های آن تشریفاتی، عهدی و معوّض بودن آن است.
واژه‌های کلیدی: قرارداد، بورس اوراق بهادار، ابزارهای مشتقه، ریسک