بررسی نقش قرارداد اختیار معامله در تأمین مالی اسلامی (با تأکید بر بازار سرمایه ایران)

توضیح

یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازار سرمایه در بازار مالی پیشرفته دنیا، قرارداد اختیار معامله است. با توجه به تنوع در قراردادهای اختیار معامله، به خریدار و فروشنده اجازه داده می‌شود تا در برابر نوسان‌های قیمت کالا مصون بمانند. بر اساس یافته‌های تحقیقات قبلی می‌توان به این جمع‌بندی رسید که این ابزار صرفاً از لحاظ فقهی و حقوقی بررسی شده است لذا بررسی امکان استفاده از قرارداد اختیار معامله در بازار سـرمایه ایران با توجه به قوانین اسلام و ارایه مدل قیمت‌گذاری مناسب برای این قرارداد با استفاده از مدل بلک شولز اهداف این رساله قرار گرفت. در این رساله ابتدا به بررسی فقهی این قرارداد پرداخته شد و بیان گردید، قراردادهای اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) در بازار اولیه از سنخ تعهدات هستند و قرارداد جدید و مستقلی می‌باشند و در بازار ثانویه، اختیار معامله از سنخ خرید و فروش حق خواهد بود. در مورد دارایی پایه نیز یک محدودیت اصلی در بازار مالی اسلامی وجود دارد و آن اینکه قراردادهای اختیار معامله روی آن دسته از دارایی‌های پایه که از اساس قابلیت تحویل ندارند مانند قرارداد اختیار معامله روی شاخص سهام و امثال این‌ها صحیح نیست. سپس به بررسی استخراج ریاضی و تجزیه و تحلیل مدل بلک شولز پرداخته شد و با بررسی تطبیقی مدل بونس، اسپرنکل و سامئلسون با مدل بلک شولز ملاحظه گردید تنها تفاوت این مدل ها در معرفی نرخ بهره است. در ادامه، بازار بدهی به‌عنوان بازاری که ابزارهای بدهی در آن معامله می‌شود معرفی گردید و اسناد خزانه اسلامی به عنوان یکی از اوراق بدهی، جایگزین نرخ بهره در مدل بلک شولز شد. با در نظر گرفتن نرخ اسناد خزانه اسلامی، نرخ بهره ثابت به عنوان فرض اساسی در مدل بلک شولز حذف شد و مدل بلک شولز گسترش یافته با این نرخ‌های تصادفی پدیدار گشت و بیان گردید چگونه این نااطمینانی از نرخ سود بر قیمت اختیار خرید تاْثیر می‌گذارد سپس مدل بلک شولز با نرخ اسناد خزانه اسلامی محاسبه گردید و دقت دو مدل توسط معیارهای میانگین مربعات خطا(MSE) ، میانگین قدرمطلق انحرافات(MAD ) و میانگین قدر مطلق درصد خطا (MAPE) مورد مقایسه قرار گرفت. این معیارها بیان داشت، مدل قیمت‌گذاری اختیار خرید با نرخ خزانه اسلامی پیش‌ بینی دقیق‌تری از قیمت‌های بازار ارائه می‌دهد. لذا با استفاده از مدل بلک شولز ، مدلی ارایه گردید که علاوه بر محدودیت ذکر شده در خصوص دارایی پایه در این مدل اثری از نرخ بهره دیده نمی‌شود ضمن اینکه این مدل پیش‌‌بینی دقیق‌تری از قیمت‌های بازار نیز ارایه می‌دهد.
واژه‌های کلیدی: مالی اسلامی، قرارداد اختیار معامله، مدل بلک شولز، بازار بدهی