بررسی ماهیت مهریه در حقوق ایران و آیین دادرسی مطالبه آن

توضیح

مهریه، مالی است که با انعقاد عقد نکاح بر ذمه شوهر قرار می‌گیرد و متعهد به پرداخت آن به زوجه می‌باشد. درمورد ماهیت مهریه، هم در منابع فقهی و هم در منابع حقوقی بحث و اختلاف نظر وجود دارد. برخی عقد نکاح را از عقود معاوضی دانسته و مهریه را عوض بعض قرار داده‌اند. برخی دیگر، نکاح را عقدی غیر معوض دانسته و مهریه را نوعی هدیه از سوی زوج قلمداد کرده اند. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توان برای مهریه ماهیتی خاص در نظر گرفت؟ خواهیم دید که مهریه دارای ماهیت ویژه‌ای است که نمی‌توان آن را در قالب عوض در عقود معاوضی توجیه کرد. در خصوص شیوه مطالبه مهریه نیز در سال‌های اخیر تحولاتی در قوانین موضوعه ایران ایجاد شده است. از جمله اینکه زوجه مکلف است ابتدا برای مطالبه‌ای که در سند رسمی نکاح درج شده است به دفترخانه ثبت کننده ازدواج و اداره ثبت مراجعه کند و در صورت عدم دسترسی به اموال زوج، حق مراجعه به دادگاه را خواهد داشت. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا چنین مقرره‌ای مخالف حق دادخواهی اشخاص در مراجع قضایی نیست؟ خواهیم دید که الزام زوجه برای مطالبه مهریه از طریق مراجعه به دفترخانه ازدواج و اداره ثبت، مخالف حق دادخواهی اشخاص مندرج در قانون اساسی است و لازم است که در مورد مطالبه مهریه، زوجه مخیر باشد که از طریق اداره ثبت در صدد مطالبه خود برآید یا از طریق طرح دعوا در دادگاه. وانگهی در صورت مراجعه به دادگاه برای مطالبه مهریه، مقررات خاصی وجود دارد که متفاوت از مقررات موجود درباره سایر مطالبات است.
واژه‌های کلیدی: ماهیت، مهریه، آیین دادرسی، حقوق ایران، نکاح