ماهیت فقهی پول

توضیح

پول وسیله ای است که با آن بهای کالاها را می پردازیم، ارزش فعالیت‌های اقتصادی را می سنجیم و ارزش دارایی کسب شده در زمان جاری را برای آینده پس انداز می کنیم.ویژگی های منحصر به فرد پول آن را به متغیری تبدیل کرده که کوچکترین تحول در آن جریان اقتصاد را دچار دگرگونی می کند. مادام که پول به شکل سکه های طلا و نقره جریان داشت ماهیت فلزی آن برای همگان قابل تشخیص بود. اما پول در تاریخ تکامل خود کم کم تغییر ماهیت داده و قالب فلزی دارای ارزش ذاتی خود را به طور کامل رها کرده و اسکناس که پیش از این رسید و حواله پول بود به طور مستقل جای پول نشسته است. در دهه‌های اخیر پول حتی همین قالب فیزیکی و کاغذی را هم واگذاشته و پول های تحریری و الکترونیکی همان کاغذ بی ارزش اسکناس را هم ندارند.اکنون این سوال پیش روی ما است که آیا ماهیتاً پول اعتباری و دیجیتالی امروزی همانند سکه های طلا و نقره قدیمی است یا ماهیت دیگری است؟ آیا پول امروزی مال است یا مال نیست؟ و اگر مال است مثلی است یا قیمی؟ اگر پول امروزی مال نیست پس چیست؟چگونه این ماهیت غیر مالی ظرفیت آن را دارد که همچنان وسیله مبادله و سنجش و ذخیره ارزش باشد؟ما در این پژوهش پس از معرفی مال،مالیت و سند و قابلیت ها و ویژگی‌های آنها به این نتیجه رسیدیم که پول امروزی همانند سکه‌های طلا و نقره مال نیست و مالیت مستقل هم ندارد بلکه سندی است که مبین مالیت اعتبار شده از سوی حاکمیت است؛ فلذا می تواند وظایف پول را همچنان انجام دهد. در فرض پذیرفته شده، پول سند مالیت است و اعتبارش را از حاکمیت کسب می کند. از این روی هر گونه نوسان در قدرت و اعتبار حاکمیت به نوسان در اعتبار، ارزش و قدرت پول می انجامد. پول امروزی بر خلاف سکه هایی که واجد ارزش مالی مستقل بودند، به شدت به اعتبار معتبر خویش وابسته است و دگرگونی‌های سیاسی و نظامی و دیپلماتیک، پیش و بیش از هر عرصه‌ای در حوزه اقتصاد، ارزش و قدرت خرید پول ملی کشورها را هدف قرار می دهد. این پژوهش بر آن است که مبانی فتاوای ناظر به پول های سکه طلا و نقره اعم از روایات،نصوص شرعی و ارتکازات عرفی، با آنچه که امروزه به عنوان پول در بازار مسلمین رواج دارد متفاوت است.پول یک مقوله برآمده از عرف است و فهم عرف، پول اعتباری و الکترونیکی امروزی را ماهیتاً متفاوت از سکه های طلا و نقره می داند. به زعم نگارنده با نظر داشت این تفاوت احتمالاً فقهای عظام به فتاوای جدیدی در این حوزه نائل خواهند شد.
واژه‌های کلیدی: پول، اسکناس، سکه، ماهیت، فقه، حقوق، شریعت.