سیر تاریخی کاربست عقل در جعل و کشف احکام از دیدگاه امامیه

توضیح

کاربست عقل در دین همواره یکی از مباحث جدّی بوده، به طوری که برخی اساساً منکر کارآیی آن شده‌اند و با مناقشاتشان در صدد خدشه در فهم عقلانی از دین برآمده‌اند و در عین حال در مقام ادعا شأن و جایگاهی برای عقل متصورند، ولی در عمل و در مواجهه با کاربست عقل در قلمرو دین بر نص‌گرایی و اقتصار بر نصوص دینی تکیه کرده‌اند؛ در مقابل، کسانی عقل را به عنوان یکی از منابع تفکر دین در کنار نصوص دینی و ادراکات معنوی قرار داده‌اند. نوشتارِ توصیفی و تحلیلی پیش رو، فارغ از شبهات و مناقشاتی که در زمینه عقل‌گرایی وجود دارد، در صدد تبیین این نکته است که کاربست عقل‌گرایی در حوزه تشریع و معرفت پسینیِ دین، فقط به بُعد معرفت‌شناختی دین مربوط است و کشف و شناخت احکام را عهده‌دار است نه جعل و انشاء را؛ و فقط از این منظر می‌توان سیر تاریخی چنین کاربستی را از عصر پیامبر تاکنون، اثبات و ترسیم کرد. طبعاً تبیین این مسئله تأثیر بسزایی در تبیین شأن و منزلت عقل و استدلال‌های عقلی در مواجهه با نقل خواهد داشت.
واژه‌های کلیدی: کاربست عقل، جعل احکام، کشف احکام، عقل‌گرایی، نص‌گرایی، عقل در امامیه.