موقعیت عقل در منابع فقه و حقوق اسلامی2

توضیح

جمع بندی نتایجی که از بررسی سخنان فقهاء بزرگ شیعه به دست می‌آید عبارت است از : 1-منظور فقهاء پیشین مانند شیخ مفید و شیخ طوسی از حجیت‌ و منبعیت عقل این بوده که حجت بودن ظواهر کتاب و سنت و روایاتی که‌ بازگو کننده سخنان و رفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اهل بیت‌ علیهم السلام است نیاز به عقل دارد وحد اکثر،فهمیدن مفاد کامل و لوازم و ملزومات آنها(مفاهیم و استلزامات)نیز نیازمند به عقل است. چنانچه در حجیت ظواهر کتاب و سنت‌ و مفاهیم شرط و غایت و امثال و همچنین لوازم و ملزومات احکام مانند مقدمه واجب و حکم ضد و دیگری مواردی که در مباحث الفاظ(بخش اول‌ از اصول فقه)مطرح شده کم و بیش از عقل استمداد می‌شود ج)به صورت وظیفه ظاهری،و آن در جائی است که حکم واقعی نه‌ به صورت یقینی و نه صورت علمی(ظن مستند به علم)ثابت نشود. حاصل آ نکه،استفاده از حکم عقل در فقه اسلام به سه صورت یا در سه مرحله انجام می‌گیرد: اول:کشف احکام واقعی یقینی(مستقلات عقلیه) دوم:اثبات حجیت امارات ظنی مستند به علم و کمک برای کشف‌ مفاد کامل کتاب و سنت(اصول عملیه) سوم:تعیین وظیفه ظاهری در مورد که دسترسی به حکم واقعی‌ ممکن نباشد(اصول عملیه) و اما احکام ظنی که دلیل معتبری نداشته باشد مانند نتایج قیاس‌ واستحسان،از نظر شیعه،فاقد اعتبار و در حقیقت،اینگونه احکام به‌ طور مسامحه به عقل نسبت داده می‌شود.
واژه‌های کلیدی: عقل، فقه، احکام، حجیت، قیاس، فقها، شیعه.