بررسی فقهی مرور زمان در امور مدنی

توضیح

مرور زمان را می‌توان تاثیرات زمان بر اکتساب یا اسقاط حقوق یا تعهدات یا تکالیف نامید. بنابراین مرور زمان ممکن است اثر اکتسابی یا اثر اسقاطی داشته باشد. در حقوق ایران مرور زمان در ماده 731 قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده است «مرورزمان عبارت از گذشتن مدتی است که به موجب قانون پس ازانقضای آن مدت، دعوا شنیده نمی‌شود». مرور زمان مدنی اصولاً مسئله‌ای حقوقی است، لکن ناظر به مرحله دادرسی؛ و از مباحث مهم آیین دادرسی مدنی است. در حقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان مرور زمان را در حقوق مدنی، به طور کلی مخالف موازین شرعی می‌داند. مرور زمان عام یعنی مهلت‌ها و مواعد در قوانین مورد تأیید شورای نگهبان پذیرفته شده است که ماهیتی یکسان با مرور زمان خاص دارند. در متون روایی امامیه روایاتی وجود دارد که در مجموع می‌تواند مبنای پذیرش قاعده مرور زمان قرار گیرد. مشروعیت مرور زمان مدنی را با اصول و قواعدی مانند قاعده اعراض، اسقاط و ابراء، حیازت، حکم حکومتی و قاعده عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی نیز می‌توان پذیرفت.
واژه های کلیدی: مرور زمان مدنی، قاعده اعراض، قاعده حیازت، حکم حکومتی، قاعده حفظ نظام اجتماعی.