عصیان مشروع: گزارش و مطالعهٔ انتقادی کتاب بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی

توضیح

کتاب بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی نوشته سیدجواد ورعی،‌ پژوهشی است که در قالب ده فصل، یکی از موضوعات مربوط به روابط حاکمان و شهروندان در جامعه اسلامی را مطالعه کرده­است. نویسنده حق نافرمانی مدنی را در دولت‌های مشروع دینی می‌پذیرد و حاکمان را ملزم به رعایت حقوق نافرمانان می‌داند و از سوی دیگر، برای نافرمانی شرایط و قیودی تعریف می‌کند تا مرز «نافرمانی مدنی» با «بغی»، «محاربه» و «افساد فی­الارض» روشن باشد و حقی از مردم ضایع نشود. کتاب، از ساختاری پژوهشی بهره­مند است و از نظر شکلی نیز وضعیت قابل­قبولی دارد. نویسنده در اثبات مدعای خود گاه برداشت‌های موسع از روایات کرده­است. در مواردی نیز تنها دلیل او سیره پیامبر اسلام (ص) یا امیر مؤمنان (ع) است که برای اثبات مدعا ناکافی است. با این حال این کتاب گامی مناسب در توسعۀ فقه سیاسی شیعه با تکیه بر حقوق مردم محسوب می‌شود.
واژه‌های کلیدی: فرمانبرداری، نافرمانی مدنی، مشروعیت حکومت، اختلال نظام، حکم حکومتی.