زمان و مکان و آسیب شناسی آن در استنباط احکام

توضیح

یکی از پرسش های بنیادین در فلسفه فقه، این است که، با وجود ادعای خاتمیت و ثبات دین، احکام شرعی در مواجهه با نیازهای متغیر و مقتضیات متحول زمان و مکان، چگونه می توانند موثر و کارامد باشند؟ فهم درست چگونگی تاثیر زمان و مکان در اجتهاد، خود نوعی اجتهاد ویژه را می طلبد و طریقی خاص برای دستیابی به برخی احکام شرعی است. آگاهی کافی از مسائل روز و اهتمام درست و منطقی به مقتضیات زمان و مکان، هم در خود احکام و هم در نحوه اجتهاد و استنباط، موثر است. بررسی این مسئله که متصدیان استنباط و مدعیان فهم شریعت تا چه مقدار توانسته اند در مواجهه با این مقتضیات شناور و متغیر زمان و مکان موفق باشند، نیازمند آسیب شناسی استنباط در مواجهه با این امور است. در این نوشتار سعی بر آن است تا پاسخی صحیح و مستند به مسئله یادشده داده شود؛ البته با در نظر گرفتن این پیش فرض که نیازهای بشر به دو بخش ثابت و متغیر تقسیم شده و بخش ثابت دارای وصف جاودانگی (همه زمانی) و جهانی (همه مکانی) است و بخش متغیر آن با تغییر عوامل و زمینه ها، متغیر و متحول می شود و به تناسب، احکام هر بخش متفاوت خواهند بود.
واژه‌های کلیدی: زمان ومکان، مقتضیات، استنباط، احکام شرعی، آسیب‌ها.