انحاء ایجاب و قبول عقد نکاح از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران

توضیح

وجود اراده در نکاح و قراردادهای دیگر به تنهایی کافی برای تحقق قرارداد نیست، بلکه اراده باید اظهار و ابراز شود. بحث قابل توجّه ای که در این مسئله مطرح است، نحوه اظهار اراده در نکاح است که هریک از مُوجِب و قابل به چه انحایی می توانند این قصد و اراده را ابراز کنند که از نظر شارع و قانونگذار معتبر است. تحت این عنوان موضوعات: انشاء فعلی عقد نکاح )نکاح معاطاتی(، کفایت یا عدم کفایت نوشته در نکاح، عربی بودن، ماضی بودن صیغه نکاح، می تواند مورد بررسی واقع شوند؛ زیرا نکاح قراردادی مهم است و تعهدات سنگینی برای طرفین ایجاد می کند، طرفین باید به نحوه ای اراده خود را بر تشکیل خانواده قانونی، اعلام دارند که اثر و نتیجه عقد به وسیله آنها محقق شود. در باب نکاح بر خلاف سایر قراردادها در نحوه بیان اراده، سختگیری بیشتری شده است. قانونگذار صرف رابطه جنسی زن و مرد و معاشرت و مراودت آنها را کافی برای تحقّق ازدواج نمی داند. قانونگذار می خواهد از آغاز هیچگونه شک و شبهه و ابهامی در قصد نکاح وجود نداشته باشد و بدین جهت بکار بردن الفاظی را که صریحاً دلالت بر قصد نکاح کند، لازم می شناسد و تصریح می کند که عمل جنسی و معاشرت زن و مرد، صریح در اراده نکاح و مُوجِد رابطه زناشویی نیست. در این نوشتار با مراجعه به ادلّه چگونگی عدم اعتبار انشاء فعلی در عقد نکاح که از آن تعبیر به نکاح معاطاتی می شود مورد بررسی قرار گیرد و همچنین بیان شود که هریک از موجِب و قابل باید به کدامین نحوه که مورد تایید شارع و قانونگذار است ایجاب و قبول کنند.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌
واژه‌های کلیدی: انشاء فعلی، ایجاب و قبول، انشاء لفظی، نکاح معاطاتی، کتابت، اشتراط عربیّت، ماضویّت