بررسی کیفیت ابراز قصد انشاء معتبر عقد نکاح در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران

توضیح

همه‌ی عقود برای انعقاد به قصد انشاء احتیاج دارند، قصدانشاء همان جوهره‌ی اصلی شکل گیری عقد است و آن، به این معناست که هرگاه دو نفر تصمیم گرفتند با هم یک معامله‌ای داشته باشند و هر یک مالک چیزی شوند که در ید دیگری است، این تصمیم خود را با رضایت قلبی باید به مرحله اجرا برسانند. ابراز قصد انشاء ممکن است به وسیله‌ی لفظ باشد یا فعل و یا ایماء و اشاره. به علت اهمیت عقد نکاح نزد شارع مقدس و قانونگذار و همچنین آثار مهمی که بر فرد و جامعه دارد، نحوه‌‌ی شکل گیری و اطمینان از صحت آن بسیار مهم است. در میان فقهای متقدم انعقاد فعلی عقد نکاح جایگاه چندانی ندارد و بیشتر فقها سعی کرده‌اند با بحث از شرایط ایجاب و قبول مثل الفاظ ایجاب و قبول، ماضی بودن عقد نکاح و شرایط دیگر، نظر خود بر عدم جریان معاطات در نکاح را روشن سازد. چرا که زمانی می‌توان این شرایط را وصف کرد که به طریق اولی بپذیریم انعقاد عقد نکاح از طریق الفاظ صورت می‌گیرد. اما در میان فقهای متاخر، کسانی با توجه به کلیات آیات و روایات بر این نظرند که عقد نکاح می‌توانداز طریق افعال ایجاد شود و بجز اجماعی که ذکر آن بخاطر رعایت جنبه احتیاط بوده دلیل دیگری بر رد نکاح معاطاتی وجود ندارد، اما باید دانست احکام دین برای ایجاد مصلحت و دفع مفسده در جامعه بکار گرفته می‌شوند تا انسان را به سعادتی که شایسته اوست برسانند و همین دلیل که عقل سلیم آن را می‌پذیرد و به آن احترام می‌گذارد کافی است تا فتوای به صحت چنین نکاحی داده نشود و جامعه را از تبعات سوء آن در امان نگه داشت با توجه به نظرَات برخی از فقها پیرامون فتوای به صحت نکاح معاطاتی این مسئله بار دیگر به مسئله‌ی روز تبدیل شده و به قدری اهمیت یافته که تحقیقات انجام شده در این راستا جواب گوی سوالات به وجود آمده در این مسئله نیست. بنابراین در این پژوهش برآنیم که به تبیین و شفاف سازی این مسئله بپردازیم و ادله‌ی طرفداران نظریه‌ی صحت نکاح معاطاتی و بطلان نکاح معاطاتی را به صورت مستدل و مبسوط مورد بررسی قرار دهیم. انشاالله که نظری نزدیک به صواب اختیار کنیم.
واژه‌های کلیدی: قصدانشاء، رضا، عقد، نکاح، معاطات