بررسی نکاح معاطاتی در حقوق ایران و اسلام

توضیح

وضوع نکاح همواره از زوایای مختلف بررسی و ارزیابی شده است،یکی از مسایل پیرامون بحث نکاح که دراین رساله مورد بررسی قرار گرفته،صیغه عقد است که به وسیله ایجاب و قبول و با الفاظ مخصوص انجام می گیرد.حال سوال این است که چه لزومی دارد،صیغه عقد در نکاح جاری شود؟آیا امکان آن وجود دارد که ازدواج بدون ایجاب و قبول لفظی،با در نظر گرفتن رضایت باطنی طرفین و به صورت معاطاتی شکل گیرد؟یعنی آیا زن و مرد می توانند بدون انشا ایجاب وقبول لفظی،علقه زوجیت را به وسیله فعل مثل ایماء،اشاره یا تمکین زوجه ایجاد کنند؟ برخی بنا به دلایلی،مانند کلیت آیات مربوط به عقود و برخی رویات و همچنین با توجه به صحت معاطات در معاملات معتقد به صحت نکاح معاطاتی شده اند.امّا از نظر مشهور فقهای شیعه و سنی ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد.مهمترین دلیل بر بطلان نکاح معاطاتی،اجماع و لزوم رعایت جنبه احتیاط می باشد و دلایلی نیز از آیات و رویات و سیره و سنت بر آن اقامه شده است که دلالت برخی از آنان خالی از اشکال نیست.قانون مدنی نیز در ماده 1062 به تبعیت از فقهای شیعه،لفظی بودن ایجاب و قبول را پذیرفته است،ولی برای ایجاب و قبول صیغه خاص و یا لغت و لفظ ویژه ای ملحوظ ندانسته وهر لغت(زبان)و هر نوع صیغه ای که دلالت صریح بر قصد ازدواج داشته باشد کافی دانسته است.در این رساله برآنیم تا در حد توان‌خود اقوال و ادله بحث نکاح معاطاتی را بررسی کنیم و با قبول یا نقد آنها نظری را اختیار کنیم که به صواب نزدیک باشد.
واژه‌های کلیدی: عقد، معاطات، بیع معاطاتی، نکاح، نکاح معاطاتی، فقها.