بررسی فقهی استفاده از اعضای بیماران مبتلا به مرگ مغزی

توضیح

با امکان نجات جان انسان ها به وسیله پیوند اعضا، علم پزشکی سئوالات متعددی پیرامون این موضوع پیش روی فقها گذاشته است، محقق با مراجعه به منابع فقهی معتبر از متقدمین و متأخرین در مورد پیوند اعضای افراد مرگ مغزی به نتایج زیر دست یافته است:ـ پزشکان مرگ مغزی را از بین رفتن تمام اعمال مغز به صورت غیر قابل برگشت دانسته اند. در مواردی که بین نظر پزشکان در تشخیص مرگ مسلم مغزی اختلاف نظر باشد و تحقق قطعی مرگ مغز مشکوک باشد به دلیل فقدان علم، به استناد اصل استصحاب، حکم به حیات بیمار می شود و در نتیجه عدم جواز برداشت و سایر احکام مترتب بر شخص زنده، در مورد او جاری خواهد بود.ـ در صورتیکه مرگ مغزی شخص از نظر تیم تخصصی پزشکان تأیید گردد عملیات برداشت اعضا و پیوند به فرد دیگر انجام می گیرد.ـ ادله مخالفین برداشت عضو:1ـ حرمت انتفاع از میته 2ـ نداشتن منفعت حلال 3ـ اجماع4ـ هتک حرمت میت مسلمان 5ـ حرمت مثله 6ـ عدم جواز تأخیر دفن 7ـ حرمت آتانازی 8ـ آیات و روایات دال بر حمت بهره بردن از مردارـ ادلّه موافقان برداشت عضو:1ـ حکومت ادله عناوین ثانویه بر ادله عناوین اولیه 2ـ قاعده تزاحم3ـ روایات از قبیل صحیحه علی بن یقطینـ وصیت برای پیوند: برخی از مراجع اجازه اطرافیان را مجوز قطع عضو میت نمی دانند، ولی اکثر فقها مانعی را برای جواز و نافذ بودن وصیت به برداشت عضو پس از مرگ نمی دانند.ـ اذن و اجازه اولیا برای پیوند: فقهای امامیه اجازه اولیا و اطرافیان مرده را پس از مرگ مجوّز برداشت عضو نمی دانند، بلکه معتقدند در موارد ضرورت برداشت عضو اجازه ولی شرط نیست و هیچ دلیلی بر ولایت اولیا و اطرافیان مرده در این خصوص اقامه نشده است؛ هر چند کسب اجازه از اولیای مرده را در موارد ضرورت مطلوب می دانند.ـ دیه عضو جدا شده: دیه اعضای جدا شده به اجماع فقها واجب است؛ برخی معتقدند در صورتی که میت در هنگام حیا اجازه داد که اعضای او مورد استفاده قرار گیرد در اینصورت دیه وجود ندارد.
واژه های کلیدی: پیوند اعضاء، اسلام، مرگ مغزی، قواعد فقهی، حکم شرعی، دیه، فتوا.