مبانی فقهی مشارکت سیاسی

توضیح

"هر چند در مورد سبک و سیاق گزاره های دینی و از جمله دستورهای مربوط به شورا, اعم از دستورات قرآنی و روایی, اختلاف نظر گسترده ای میان مفسرین و اندیشمندان مسلمان وجود دارد; اما در هر حال از منظر بحث حاضر و تلقی شورا به عنوان یکی از مولفه های فرهنگ سیاسی که خود, تمهید کننده زمینه های نظری مشارکت سیاسی است, دعواهای تفسیری پیرامون آیات شورا و منازعات دلالی پیرامون وجوبی بودن یا ندبی بودن فرمان شورا, در اصل آن خللی ایجاد نمی کند. علاوه بر این, اصل نظارت و نصیحت به عنوان یکی از شیوه های سیاسی مستحکم و عمیق در درون جامعه اسلامی, از نخستین روز تشکیل حکومت مدینه النبی مطرح بوده و این امر, حاکی از اهتمام فرهنگ سیاسی اسلام به این مسإله, و وجود روایات متعدد در این زمینه است که به قول مرحوم نأینی: ((اصل محاسبه و مراقبه آحاد ملت در صدر اسلام به قدری مستحکم بود که مردم مسلمان در جهت اعتراض به استفاده خلیفه از حله یمانی, در پاسخ فرمان جهاد, فریاد ((لاسمعا و لاطاعه)) سردادند)). با توحه به این که هر نوع نصیحت خواهی, مستلزم نوعی نظارت بر رفتار, کردار و عملکرد نظام سیاسی است; بنابر این, بحث نصیحت ونظارت خود جلوه هایی از مشارکت سیاسی و بیان گر این گمانه است که در فرهنگ سیاسی اسلام نه تنها موانعی بر سرراه مشارکت فعال افراد در عرصه سیاست و تعیین سرنوشت جامعه به چشم نمی خورد; بلکه به لحاظ نظری نیز تمهیدات و زمینه های لازم برای این امر در دل آموزه ها و تعالیم دینی تعبیه شده است."