بررسی فقهی-حقوقی معاملات اعضای بدن انسان

توضیح

از آن جا که پیوند اعضا از میت در صورتی مفید است که اعضای بدن او در حال فعالیت باشند لذا مسأله ی لحظه ی مرگ از اهمیت بالایی بر خوردار است. عده ای مرگ مغزی را مرگ حقیقی ندانسته و به تبع آن برداشت عضو را جایز نمی دانند، اما عده ای مرگ مغزی را مرگ حقیقی می دانند و برداشت عضو از چنین شخصی را برداشت از میت میدانند. از آن جا که تشخیص موضوعات احکام، (مرگ) یک مسأله ی عرفی است ( عرف خاص با نظر متخصصان پزشکی ) لذا مرگ مغزی را می توان مرگ حقیقی محسوب نمود. برداشت عضو به منظور پیوند از افراد زنده برای نجات جان انسان ها، اگر چه در قانون پیوند اعضا در ایران سخنی به میان نیامده لکن در صورتی که برداشت آن عضو موجب مرگ شخص نشود، ضررقابل توجهی به جسم وی وارد نسازد و یا در صورت وارد آمدن ضرر به بدن دهنده ی عضو، غرض عقلایی مهمتری در اهدا (نجات جان مسلمانی دیگر) وجود داشته باشد، برداشت عضو با اذن و رضایت دهنده ی عضو جایز است که فقها ی معاصر درفتاوی خود بدان اشاره نموده اند.در رابطه با برداشت عضو از افراد مرگ مغزی، اگر چه در این خصوص قانون گذار با شرایطی (وصیت یا موافقت اولیای میت در صورت توقف نجات جان فردی دیگر) اجازه برداشت را داده است، لکن به ابعاد مختلف آن نپرداخته و خلأ هایی نیز وجود دارد که امید است قانون گذار با توجه به اهمیت بالای موضوع درصدد کامل نمودن آن بر آید. اما بحث مهم دیگری که می بایست قانون گذار به آن می پرداخت، در صورتی است که بر داشت عضو نقش حیاتی برای گیرنده ندارد اما باعث تأمین سلامتی فرد و رهایی از درد و رنج می گردد که در این خصوص نیز بین فقها اختلاف است و اکثر فقها آن را نپذیرفته اند.تمامی ادله ی مخالفین قطع عضو، قابل خدشه و فاقد استحکام میباشد. از دید اکثر فقها نقل و انتقال اعضای بدن مجاز می باشد و نکته ای که محل اختلاف شدید میباشد، خرید و فروش اعضای بدن است که با توجه به مالیت عرفی اعضای بدن و ارزش فوق العاده ی این اعضا برای نجات جان مسلمانان، بیع اعضای بدن قابل دفاع می باشد. اما در خصوص هبه و وصیت به اعضای بدن اکثر فقها و حقوقدانان آن را پذیرفته و حتی آن را عملی پسندیده و دارای ارزش معنوی بسیار می دانند. کسانی که بیع اعضای بدن را جایز نمی دانند قائل به هبه ی اعضا هستند.
واژه‌های کلیدی: مرگ مغزی، بیماری عضو پیوندی، احکام فقهی، نظام حقوقی