توضیح

سیره عقلایى عملا یکى از منابع مهم فهم احکام است و بسیارى از احکام دین مبین اسلام از احکام امضایى است که همان سیره عقلاست. با وجود این چندان که باید به تنقیح این بحث پرداخته نمى‏شود و از آن به اجمال بحث مى‏کنند. از معدود کسانى که این بحث را شکافته و شقوق آن را بیان داشته‏اند، مرحوم شهید صدر است. ایشان با دقتى قابل توجه به انواع سیره و مبانى حجیت آن پرداخته‏اند. مقاله حاضر ترجمه بخشى از کتاب بحوث فى علم الاصول است.
گرچه معمولا بحث «ظواهر» به عنوان نخستین اماره و ظن شرعى، مقدم داشته مى‏شود، لیکن از آنجا که مهمترین دلیل حجیت امارات مهمى مانند «ظواهر» و خبر واحد ثقه که مهمترین امارات در فقه هستند سیره عقلاست، ناگزیر از بحثى مستقل در باب سیره و دلیلیت و شرایط آن هستیم تا آگاهانه و با روشنى بتوانیم به آن در مباحث اصولى استناد کنیم.
در واقع استدلال به سیره عقلا مختص مسائل اصولى و باب امارات نیست، بلکه در ابواب فقه، بویژه در ابوابى مانند معاملات، که عقلا در آن به قانونگذارى مى‏پردازند، رایج است.
مقصود آن است، در مواردى که قبلا از دلایل دیگرى مانند اجماع منقول، شهرت، اعراض مشهور از خبر صحیح و یا عمل آنان به خبر ضعیف براى اثبات مسلمات و مرتکزات فقهى استفاده مى‏شد، به جاى آنها از سیره استفاده کرد، تا در تنگناى استفاده از فتاواى قدماى اصحاب و یا اراى فقهى مشهور، بتوان آنها را کنار گذاشت و به وسیله سیره عقلا به نتایج مطلوب رسید.