توضیح

فرزند آوری در عصر کنونی از مباحث مهم و چالش های جدی در نظام خانواده می باشد.آنچه امروزه معضل جدی خانواده در کشورهای در حال توسعه است محرومیت آگاهانه از فرزندآوری یعنی بی فرزندی ارادیست. مطالعات نشان می‌دهد روند کلی در فرایند کاهش باروری در ایران گام سریع به سوی بی فرزندی ارادی( دائم یا موقت) و یا تعویق و تاخیر در فرزندآوری را نشان می دهد وگروهی شناخته ویا ناشناخته با توجیه آنکه آزادی اراده ایجاب می‌کند که افراد در راه ممانعت از بارداری قدم بردارند به افزایش و توسعه این فرهنگ نامیمون کمک می‌نمایند.در کشور ما نیز عللی همچون ترس و اضطراب از تنگ دستی ناشی از وجود فرزند و یا تربیت و دشواری تهیه ی اسباب معیشت آنان و نیز ترس از انحراف فرزند بلحاظ فساد زمانه وترس از دارا شدن فرزند دختر و از طرفی افراط جوانان در تمایلات نفسانی و خودپرستی زنان و مردان به جهت آنکه با وجود فرزند دوام تمتعات جنسی و نیز زیبایی آنان کاهش می یابد و آنکه در نسل امروزی با جوانانی رو به رو هستیم که فرزندان دهه شصت و هفتاد بوده و حاضر به قبول مسئولیت فرزند در خانواده نمی باشند علاوه بر آن گسترش فضای مجازی و گرایش خانواده ها به سمت شبکه های اجتماعی و تغییر ارزش های خانواده و نیز خودشیفتگی جوانان که فقط منافع آنی خود را می بینند و گرفتار (تله یا دام اجتماعی) شده و اهداف آنان کوتاه مدت شده است ، جملگی سبب شده زوجین حتی پس از عقد نکاح و سپری شدن مدتی طولانی از شروع زندگی مشترک حاضر به فرزندآوری نشوند و یا پس از اولین فرزند، دیگر تمایلی بر فرزندآوری مجدد نداشته باشند. در حالی که در اکثر جوامع بخصوص در بسیاری از نقاط جامعه ی ایرانی که عرف و سنت ها و عادات مسلم اجتماعی بر آن حاکم است فرزند آوری زوجین مدتی بعد از ازدواج امری ضروری بوده و کانون توجه زوجین و خانواده آنها از دیرباز قرار می گیردو با فروکش کردن هیجانات میان زوجین آنان به منظور پایداری و پایایی زندگی تمایل به بچه دار شدن پیدا می کنندو لذا هر مانعی که سد مسداین مسئله باشد روند زندگی خانوادگی را به خطر می اندازدو عدم توافق زوجین و اختلاف آنان در این موضوع سبب نگرانی و ناراحتی زوجین از هم دیگر می گردد.با ملاحظه عرف و اخلاق اجتماعی مشاهده می شود که چنانچه در شرایط عادی بیش از دو سال از عمر زندگی مشترک، بدون فرزندآوری بگذرد تمامی بستگان بر فرزندآوری زوجین تاکید می نمایند و اساسا هر دختری هم به امید مادر شدن و تربیت فرزندان صالح ازدواج می کند و چه بسا حسرت مداوم ناشی از مادر نشدن وی و از سوی مقابل برای مرد نیز عدم تمایل زن به بارداری غم و درد جانکاهی را در آنان موجب شده و با سپری شدن عنفوان جوانی حسرت و آه هم سودی نبخشیده و زیانی غیر قابل جبران پدید می آورد. زیرا اساسا میل به داشتن فرزند یک میل غریزی است. عدم تمایل به فرزندآوری چنانچه مورد توافق زوجین قبل از عقد نکاح قرار نگیرد و صرفا یکی از زن و شوهر تمایل بر فرزندآوری داشته و دیگری علیرغم امکان طبیعی آن حاضر بر آن نگردد فی نفسه سبب تضییع حق دیگری را فراهم ساخته است.با نگاه فقهی و حقوقی به موضوع قطعا مداومت به این امر و اصرار بلادلیل بر آن سوء رفتار و معاشرت تلقی می گردد و نیز پر واضح است که بر اساس نظرات فقهاء عظام به ویژه آنچه از مجموع فتاوی و استفتاءات و مضمون کتب تالیف شده از مرحوم امام خمینی رحمه الله علیه اصطیاد و استخراج میگردد،فرزند آوری زوجین بر اساس شهرت فتوایی موجوداز ماهیت ذاتی عقد نکاح خارج می باشدگر چه به طور قطع و مسلم از آثار ظاهری و مقاصد اساسی عقد نکاح بوده ،به طوری که طبق فرض این تحقیق از اقتضای اطلاق عقد نکاح تعهد هر یک از زوجین بر فرزندآوری استنباط می گردد. همچنین با فرض آنکه فرزندآوری را علیرغم اختلاف فقهی بین فقهاء عظام که برخی نظیر شهید ثانی آن را مختص زن دانسته و برخی این حق را به مرد اختصاص می دهند ، ما آن را حق متعلق به زوج و زوجه دانسته و نیز آن را اعم از استیلاد طبیعی یا به طور غیر طبیعی بدانیم و با فرض آن که قبل از عقد نکاح زوجین توافق و شرطی در این خصوص ننموده باشند و اندکی پس از ازدواج هر یک از زوجین حاضر به فرزندآوری نبوده و این امربه دلیل غیر موجهی مورد توافق آنان نباشد چه آنکه امروزه حسب اعلام ثبت احوال عدم تمایل به فرزندآوری واختلاف دیدگاه زوجین در قریب به یک پنجم خانوار های ایرانی مشاهده می شود و اختلاف ناشی از این امر سبب تشکیل پرونده های قضایی و طرح دعاوی با واسطه یا بلاواسطه ناشی از اختلاف مذکور شده است لذا بررسی تبیین راهکارهای حقوقی این معضل بزرگ اجتماعی بر اساس اسناد بالا دستی و سیاست های کلی نظام و نیز نحوه اقدام قضایی هر یک از زوجین و آثار حقوقی و ضمانت اجراهای ناشی از عدم امکان الزام به ایفاء حق فرزندآوری از طریق جعل و بیان حکم حکومتی با بیان آراء و نظریات حقوقی و رویه قضایی بر اساس مطالعه تحلیلی مورد نظر این تحقیق و پژوهش علمی است .
واژه‌های کلیدی: فرزندآوری، اقتضای ذات عقد نکاح، حق و حکم.