توضیح

افشای اسرار به معنی آن است که آنچه را انسان از دیگران پنهان میکند و از هویدا شدن آن کراهت دارد را فردی آشکار کند. افشای اسرار افراد در همه مکاتب و ادیان مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است و برخی از حکومتها برای آن ضمانت اجرا و مجازات تعیین کردهاند. در کشور ایران نیز لزوم حفظ اسرار افراد و حرمت افشای آن را پیش از آنکه بتوان از نظر قانونی جرم انگاری کرد میتوان به خوبی از منظر اخلاقی و شرعی به اثبات رسانید و مبانی آن را نیز در قواعد و اصول دینی مشاهده کرد. همچنین مبانی مسئولیت در این مساله را میتوان در اصول و قواعدی چون قاعده لاضرر ،قاعده لاحرج،اصل عدم تجسس، اصل اخلاق گرایی احکام و قوانین،اصل حفظ کرامت انسانی، اصل حفظ نظم اجتماعی و حفظ حقوق شهروندی و مواردی از این دست جستجو کرد. از جمله وظایف دولت و از مهم ترین اهداف تشکیل جامعه و دولت ملت، تامین امنیت جامعه در اشکال فردی و اجتماعی و بین المللی آن است. امنیت فردی، حالتی است که در آن فرد فارغ از ترس آسیب رسیدن به جان یا مال یا آبروی خود یا از دست دادن آنها زندگی کند و افشای اسرار افراد این امنیت را برای افراد جامعه از بین میبرد ، دولت ها برای برقراری آسایش روانی افراد و ایجاد نظم در جامعه و حفظ حقوق افراد با ایجاد قوانین و مجازاتهای متناسب میتوانند این حس امنیت را در جامعه ایجاد کنند ،همچنین وجود ضمانت اجراهای قانونی می تواند از وقوع این رفتارها جلوگیری نماید. آنچه که در این مساله حائز اهمیت میباشد، این است که در تحقیقات صورت گرفته و در مسئولیت مدنی و جرم انگارهایی که در رابطه با افشای اسرار انجام شده است، بیشتر افشای اسرار حرفهای مد نظر بوده از جمله در ماده 648 قانون مجازات اسلامی و میتوان گفت افشای اسرار غیر حرفهای جز در موارد خاصی از جمله جرایم رایانه ای اصلا مورد توجه اندیشمندان و قانون گذاران نبوده است، اما با توجه به اصول و مبانی شرعی و اخلاقی به خوبی میتوان به اهمیت آن پی برد و آن را مورد بررسی قرار داد و مبانی مسئولیت مدنی و جزایی آن را تحلیل نمود. همانگونه که بیان شد، افشای اسرار غیر حرفهای را از دو حیث می توان بررسی نمود: از نظر مسئولیت مدنی و بیان جبران خسارتهایی که چنین عملی می تواند برای افراد ایجاد کند که چنین مسئولیتی خود میتواند به انحاء مختلفی ایجاد شود و منشاء آن خسارت مادی و یا خسارات معنوی که بر فرد وارد میشود باشد، همان گونه که برخی از فقها در بیان حدیث لاضرر در تفکیک ضرر و ضرار و تمایز آن دو بیان کرده اند که ضرر، خسارات مالی و جانی را در بر میگیرد و ضرار، شامل در تنگنا و عسر و حرج قرار دادن افراد است که به نحوی ایجاد خسارت معنوی را بیان میکند و کسی که افشای اسرار میکند همیشه عمل او لزوما همراه با خسارت مادی نیست و گاهی خسارت معنوی که ایجاد میشود، چه بسا جبران ناپذیر تر از خسارات مادی باشد و چنین چیزی با توجه به اصول و مبانی فقهی و حقوقی امامیه نهی شده و قابلیت پیگیری و جبران دارد .حیثیت دیگری را که می توان در این زمینه مورد کنکاش قرار داد جرم انگاری افشای اسرار غیر حرفهای است تا بتوان به وسیله این جرم انگاری از انجام چنین بزهکاریای در بستر جامعه پیشگیری نمود .با توجه به توصیفاتی که بیان شد ، گاهی افشای اسرار به گونه ای است که تنها خسارت مادی یا معنوی به افراد وارد می کند که باید با تمسک به مبانی حقوق مدنی به بررسی نحوه جبران خسارت خاطی بپردازیم و گاهی نه تنها خسارت مادی یا معنوی به افراد وارد میکند، بلکه عمل فرد به امنیت اجتماعی و روان اجتماعی جامعه نیز خلل وارد میکند و یا عمل فرد به حدی است، که تنها با جبران خسارت آثار عمل برطرف نمیشود و با چنین ضمانت اجرایی نه تنها فرد متنبه نمیشود و باید برای جلوگیری از چنین اقداماتی برای افراد مجازات تعیین شود برای همین باید در حیطه جرم انگاری بررسی شود و مجازاتهایی متناسب با عملی که فرد انجام داده است برای او تعیین شود.[خمینی،ج1،ص31] در این پژوهش سعی بر آن است که مبانی مسئولیت مدنی و کیفری افراد را در حیطه افشای اسرار غیر حرفهای از منظر فقه امامیه و حقوق ایران بررسی کنیم و رویکرد قانونی در این زمینه را مورد مداقه قرار داده و راه حلی کاربردی برای نحوه ایجاد مسئولیت برای افراد فاش کننده اسرار برسیم، تا در کنار آن بتوان از حقوق احاد افراد جامعه حمایت کرد و به ارزشهای انسانی دست یافت و امنیت روانی در جامعه را فراهم کرد. باشد که این پژوهش گامی در پیشبرد این اهداف قرار گیرد.
واژه های کلیدی: افشا اسرار غیر حرفه ای