مسئولیت کیفری معتوه در حقوق ایران و مصر

توضیح

در حقوق کیفری ایران انسان ها فقط به عاقل یا مجنون تقسیم نمی شوند، بلکه اشخاصی هم هستند که از یک طرف در تعریف مجنون موضوع ماده 149 قانون مجازات اسلامی قرار نمی گیرند و از طرف دیگر متعارفا عاقل هم نیستند، این افراد ناقص العقل در فقه اسلامی معتوه و به بیماری روانی آنها نیز عته گفته می شود و احکام مخصوص به خود را دارند. هرچند اصطلاح معتوه هم اکنون در حقوق کیفری ایران و مصر مورد استفاده قرار نگرفته لیکن مفهوم آن که نقصان عقل است مورد توجه بوده است و احراز مصادیق آن به سهولت امکان پذیر نیست.برای تشخیص افراد ناقص العقل باید به آن دسته از بیماری های روانی اشاره کرد که نتیجه ی ابتلا به آنها ضعف در قوای تمیز افراد است ، از این رو عوارض روانی همچون عقب ماندگی ذهنی، روان آشفتگی، زوال عقل، اوتیسم و.... می توانند از مصادیق عته باشند. با توجه به ماده 140 قانون مجازات اسلامی که شرط مسئولیت کیفری را عقل بیان داشته، معتوه را که ناقص العقل است نباید در صورت ارتکاب هر جرمی واجد مسئولیت کیفری دانست . هرچند در قانون فوق به صراحت به وضعیت کیفری چنین افرادی اشاره نشده است ، لیکن در ماده 91 همین قانون به برخی مفاهیم مرتبط با نقصان عقل یعنی نداشتن درک حرمت یا ماهیت رفتار مجرمانه اشاره شده است که در تعیین واکنش کیفری برای این اشخاص باید مورد توجه قرار گیرد . شایسته است با توجه به وضعیت روانی این افراد در صورت ارتکاب جرائم موجب حد، قصاص یا تعزیر به اقدامات تامینی و تربیتی محکوم شوند. در حقوق مصر عته داخل در معنی عاهات عقلی حکم جنون را دارد. در حقوق این کشور نقصان عقل حسب نوع مجازات و سن مرتکب جرم می تواند موجب معافیت ،تخفیف ویا تبدیل مجازات باشد.
واژه های کلیدی: حقوق ایران، حقوق مصر، نقصان عقل، معتوه، مسئولیت کیفری.