عوامل رافع مسولیت کیفری از دیدگاه قانون جدید مجازات افغانستان، فقه جعغری و حنفی

توضیح

ارتکاب جرم یعنی عمل خلاف قانون همراه با اراده و آگاهی که موجب مسؤولیت کیفری یا جزایی است، مسؤولیت کیفری، انتساب فعل یا ترک فعلی است که قانون گذار انجام یا ترک آن را جرم محسوب و مطابق قانون برای آن مجازات تعیین کرده است. اما اگر فردی حین انجام یک فعل مجرمانه به دلایلی نظیر نوعی بیماری روانی مانند جنون فاقد اراده بوده و درک صحیحی از مجرمانه بودن رفتار خود نداشته باشد، مجرم محسوب نشده و مجازات نمی شود. از این رو طبق قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1390بیماری های روانی یعنی بیماری هایی که سلامت عقل و روان را تحت تاثیر قرار می دهد. فرد را در حالت جنون قرار داده و از مسؤولیت کیفری می رهاند. اما با توجه به اینکه همه بیماری های روانی اراده را بطور کامل سلب نمی کنند تعیین اینکه یک فرد بیمار دارای اختلال روانی تا چه حد دارای مسؤولیت کیفری است از اهمیت بسزائی بر خوردار است و از این رو آگاهی و دقت نظر قضات را می طلبد تا با توجه به هر بیماری و میزان مسلوب الاراده بودن فرد برای وی تعییین مجازات نموده و از محدوده عدالت خارج نشوند. آنچه در این تحقیق به آن پرداخته شده است بررسی مسوولیت کیفری در آن دسته از بیماری های روانی است که بر سلامت عقل انسان تاثیر گذار بوده و فرد را بطور کامل یا نسبی فاقد اراده می-گرداند. در جریان رسیدگی کیفری، دفاعیات مختلفی از طرف متهم یا وکیل او امکان طرح دارند که استناد به عوامل موجهه جرم و عوامل رافع مسؤولیت کیفری از جملهی آنهاست. عوامل موجهه جرم به شرایطی عینی اطلاق می‌شود که به عمل مجرمانه صورتی موجه می‌دهند و در نتیجه موجب رفع مسئولیت می گردد، عوامل رافع مسؤولیت کیفری به شرایط شخصی و ذهنی در مرتکب گفته می‌شود که به رغم وقوع جرم، موجب رفع مسؤولیت کیفری از فاعل آن می‌شوند. صرف‌نظر از این‌که هم عوامل موجهه و هم عوامل رافع مسؤولیت کیفری، در صورت احراز، مانع مجازات متهم می‌شوند، اما از جهت قابلیت اعمال، اقدامات تأمینی و تربیتی، مسؤولیت مدنی متهم، دفاع در برابر متهم، قابلیت مجازات شرکاء و معاونین جرم، بار اثبات و آیین دادرسی، تفاوت‌هایی با هم دارند. همچنین با توجه به ترتب آثار مختلف بر عوامل موجهه جرم و عوامل مسؤولیت کیفری، و تشیخص آن بوده است. در این نوشتار به آن پرداخته شده است، بررسی رافع مسولیت کیفری از دیدگاه قانون جدید مجازات افغانستان و فقه جعفری و حنفی» مورد بررسی قرار گرفته که در این راستا با استناد به برخی از متون حقوقی و فقهی آثار عوامل موجهه جرم و عوامل رافع مسؤولیت کیفری به اختصار مورد بحث واقع شده است.
واژه های کلیدی: رافعیت، مسئولیت، کیفر، جنون، جهل.