مسئولیت کیفری در حالات مختلف جنون در فقه و حقوق

توضیح

یکی از مباحث مهم در حیطه حقوق جزای عمومی، بحث مسئولیت کیفری است که عبارت است از توانایی پاسخگویی شخص نسبت به اَعمال مجرمانه خود. احراز مسئولیت کیفری، مستلزم وجود شرایطی در شخص مرتکب می باشد. فقدان هر یک از این شرایط از جمله عقل، باعث رفع مسئولیت کیفری و به تبع آن رفع مجازات از مرتکب جرم می شود.جنون، زوال عقل و شعور و یا اختلال در قوای دماغی است، به طوری که اَعمال مجنون فارغ از اختیار و اراده اوست؛ تأثیر جنون در همه مراحل فرایند کیفری اعم از قبل از ارتکاب جرم، بعد از ارتکاب جرم و قبل از صدور حکم قطعی و همچنین در مرحله اجرای حکم، مورد توجه فقها و نیز قانونگذار جمهوری اسلامی قرار دارد. اگرچه جنون در حین ارتکاب جرم، از موانع مسئولیت کیفری شناخته شده و در این خصوص میان فقه و حقوق کیفری هیچگونه تفاوتی وجود ندارد، مع الوصف مشکل در این حوزه، تشخیص مفهوم و مصادیق متنوع آن از جمله، جنون پس از ارتکاب جرم و قبل از صدور حکم قطعی یا پس از صدور حکم قطعی و در جریان اجراست که از موضوعات چالش برانگیز است و بسته به نوع جرم، دادرسی را از روال عادی خارج ساخته و حکم و تصمیم قضایی جداگانه ای را ایجاب می نماید. همچنین تعابیر متفاوت قانون مجازات از سال 1304 تا 1392 و نیز تحولات علوم روانشناسی، روانپزشکی و روانکاوی در این عرصه، اقتضای یافتن مفهومی جامع و مانع را در این خصوص دارد. امری که این پایان نامه با کنکاش در آرای عالمان علوم رفتاری، حقوقدانان و فقها و نیز بررسی رویه قضایی، درصدد یافتن پاسخی به این نیاز است و در نهایت بر این عقیده است که باید مفاهیم و یافته های جدید علوم رفتاری به طور تفصیلی و میزان تأثیر آن با توجه به رفتارهای متفاوت مرتکبین جرایم، جایگزین مفهوم کلی جنون و یا اختلال اراده گردد.
واژه های کلیدی: جنون، اختلالات روانی، قانون مجازات اسلامی، مسئولیت کیفری، فقه امامیه.