تاریخمندی در مطالعات حدیثی

توضیح

بى تردید، بسیارى از گزاره هاى دینى، بویژه آیات قرآنى، با جاودانگى و دوام همراه هستند؛ اما گزاره هایى نیز وجود دارند که محدود به دوره یا دوره هایى خاص است و پس از گذشت دوره آن، به دلیل تغییر موضوع، دگرگونى شرایط و... تاریخى شده و اهمیت آنها صرفا به لحاظ عبرت ها و قصه هاى تاریخى، فهم بهتر فضاى صدور و... خواهد بود. با کاوش در روایات فقهى و گفته هاى دانشمندان فقه و حدیث، مى توان به مناط هایى در تشخیص این نوع روایات دست یازید؛ از جمله: ۱. اوامر حکومتى و قضایى، امام خمینى رحمه اللهبراى شناخت روایات حکومتى از غیر آن معیارهایى ارائه مى دهد: هر روایتى که از پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم و على علیه السلام با واژه هایى چون: «قضى»، «حکم» یا «امر» و مانند آن وارد شده، بر حکم حکومتى و قضایى دلالت دارد، نه بر حکم شرعى. ۲. روایات شخصى یا قضیةٌ فى واقعة، در میان فقیهان معاصر، حمل روایات بر قضیه شخصیه در کتاب هاى فقهى مرحوم امام خمینى و مرحوم آیه اللّه خویى ـ رحمهما اللّه ـ بیش از دیگران به چشم مى خورد. ۳. روایات تقیه اى، بدیهى است که در روایت محمول بر تقیه، یکى از سه اصل عقلایى در حجیت روایت، یعنى اصالت جهت صدور در معرض تردید است. از این رو، روایتى که قراین صدور آن از جهت تقیه وجود دارد، حتى اگر معارضى نیز نداشته باشد، حجت نیست و نمى توان به آن استناد کرد. ۴. روایات منسوخ، نسخ روایات به دو صورت ممکن است: یکى، نسخ سنت به قرآن، و دیگرى نسخ سنت به سنت. همچنین برخى دیگر از زمینه هاى کشف روایات تاریخ مند عبارت اند از: ۱. روایات آداب، ۲. روایات طبّى، ۳. روایات آخرالزمان، ۴. روایات مدح و ذمّ شهرها، ۵ . برخى روایات کلامى.
واژه‌های کلیدی: حدیث، تاریخمندی، مناط‌ها، زمینه ها