الگوهای مداخله کیفری تقنینی در قلمرو تجاوز زناشویی: مطالعه تطبیقی

توضیح

تجاوز زناشویی[1]، به عنوان یکی از بارزترین جلوه­های خشونت خانگی علیه زنان، پدیده­ای نوظهور نیست؛ اما مقابله با آن، تنها در دهه­های اخیر مورد توجه نظام­های عدالت کیفری قرار گرفته­ است. اسناد بین­المللی خاطرنشان ساخته­اند که رابطه زوجیت نباید به عنوان عاملی برای توجیه­ خشونت­های جنسی، مورد پذیرش قرار گیرد. این اسناد تأکید دارند که خشونت­­ خانگی، نه یک مناقشه ساده خانوادگی، بلکه معضلی اجتماعی­­ است که سلامت عمومی جامعه را تهدید می­کند؛ لذا از دولت­های عضو خواسته­اند با مداخله کیفری به حذف یا کاهش خشونت در خانواده اقدام نمایند. گرچه ضرورت مداخله کیفری برای مقابله با تجاوز زناشویی در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده است، قانون­گذاران آنها از الگوی واحدی در این زمینه پیروی نمی­کنند. با دقت در قوانین کشورهای مختلف، برای مقابله با تجاوز زناشویی، چهار الگوی جرم­انگاری (به­مثابه تجاوز به غیرهمسر، در صورت عدم زندگی مشترک زوجین، در فرض همراهی با آسیب­های جسمانی و خردسال بودن همسر) و سه الگوی کیفرگذاری (به­مثابه تجاوز به غیرهمسر، دارای مجازات شدیدتر و یا خفیف­تر از آن) قابل شناسایی است. این مقاله، با روش توصیفی­ ـ تحلیلی، پس از تشریح الگوهای فوق و واکاوی دلایل توجیه­کننده التزام کشورها به هر یک آنها، به بررسی وضعیت فعلی حقوق ایران در این خصوص می­پردازد.
واژه‌های کلیدی: تجاوز زناشویی، مداخله کیفری، جرم‌انگاری، کیفرگذاری