بررسی تحلیل کاربرد قاعده لاضرر در فقه زیست پزشکی

توضیح

از جمله قواعدی که در تعدیل یا تکمیل نصوص شرعی کاربرد موثر دارد و احکام فرعی فراوانی از آن متفرع شده است. قاعده لاضرر یا قاعده نفی ضرر است. با آنکه نصوص شرعی متعددی به عنوان مدرک قاعده مزبور مورد استناد فقها واقع شده است. اما بدون تردید، قبح ضرر و حسن جلوگیری از آن و در نتیجه نهی از اضرار، از احکامی است که عقل، صرفنظر از متون شرعی یا ادله نقلی، به آن حکم می کند و از مستندات عقلیه است. اصل ضرر نرساندن یکی از اصول چهارگانه اخلاق زیستی است که گاهی با اصل سودرسانی تحت عنوان یک اصل مطرح شده است. این اصل در کنار سایر اصول اخلاق زیستی به عنوان یک کد و راهنمای اخلاقی در به کارگیری فناوری های نوین زیستی به ویژه دستاوردهای جدید در زمینه پزشکی تعیین شده است. اصل ضرر نرساندن بیان می دارد که کاربرد تکنولوژی های جدید زیستی نباید موجب آسیب رساندن به هیچ فردی از انسان ها و نسل بشریت و حتی طبیعت و حیوانات گردد. از آنجا که فقه ناظر بر همه تعاملات و روابط فردی و اجتماعی انسان هاست، طبعا این اصل اخلاقی را نیز که مربوط به رفتار انسان در رابطه اش با خود و با هنوعانش می باشد، در بر می گیرد پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل کاربرد قاعده لاضرر در فقه زیست پزشکی با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد: اصل لاضرر می تواند یک قاعده اخلاقی باشد که بنابر آن می توان به جهت پیشرفت در علوم زیستی و فناوریهای نوین و نیاز به تحقیقات و پژوهش ها و آزمایش های مختلف بر روی انسان ها، اعضاریال اندام ها و سلول های آن ها، موجبات اضرار به آن ها را فراهم نمود؛ بلکه این قاعده اقتضا می کند که تحقیقات و پژوهش ها بر روی انسان پس از طی مقدمات و مراحل اولیه در آزمایشگاه ها و حصول اطمینان اط نتایج بی خطر و بدون ضرر آن ها انجام شود، قاعده لاضرر هم قاعده ای شرعی است و هم قاعده ای عقلی و عقل و شرع هردو اذعان دارند که اضرار و آسیب رساندن به خود یا دیگران ممنوع است.
واژه‌های کلیدی: قاعده لاضرر، لاضرار، دفع ضرر محتمل، فقه زیست پزشکی