تحلیل و بررسی نظریه ذاتی و عرضی در دین از نگاه اندیشمندان معاصر مسلمان و نقد آن

توضیح

تفکیک دین به ذاتی و عرضی یکی از مباحث چالش زا در حوزة فلسفه دین است. ذاتی دین در همه حال ثابت و اساس دین شمرده شده است طوریکه نبودش به نفی دین میانجامد. هویت بنیادی عرضی تحوّل پذیری و حضور و غیابش بسته به شرایط و فرهنگ زمانه است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی درصدد ارزیابی دیدگاه‌هایی مطرح در این زمینه برآمده و با باطل دانستن نظریه ذاتی و عرضی در دین، با تکیه بر وحی و عقل توانمندی دین اسلام را در رفع نیازهای بشر مدرن اثبات میکند . دیدگاه ذاتی و عرضی در دین براساس معنویتگرایی، تجربه‌گرایی دینی و سلوک توحیدی شکل گرفته است و در مقابل آن دیدگاه «کل نگری در دین» نظریه محل وفاق صاحب نظرانی است که با نگاه درون دینی به بررسی مسائل دین میپردازند. طرح نظریه کل نگری در دین، تجمیع و تبیین دیدگاه‌های شاخص در خصوص نظریه ذاتی و عرضی در دین، از مهمترین ویژگیهای پژوهش بوده و اختصاص به آن دارد. مهمترین وجه اشتراک این دیدگاهها ، بررسی دین با رویکرد بیرون دینی و اتکای تمام عیار به عقلانیت ابزاری و مدرنیسم است که از همین ناحیه مواجه به نقد بوده و به چالش کشیده میشوند.از اهمّ پیامدهای نادرست آن تضارب اندیشه‌ها و تضاد در افکار بوده که باعث میشود نظام حیات بشر را از هم گسیخته و زندگی انسان را به نابودی کشاند. بنابراین در این تحقیق نوع نظریات طرح شده آسیب مند شناخته شده و در عین ثابت بودن دین و نیازهای متغیر، کل نگری تنها نظریه قابل قبول معرفی میشود که توانایی دین را در پاسخ به نیازهای نو برملا ساخته و از تمامیت و جاودانگی دین دفاع میکند. براین اساس کل دین ذاتی و حقیقت دین به شمار رفته و عرضی در دین راه ندارد و تقسیم رتبی از قبیل اصل و فرع، ظاهر و باطن و...مراتب و روابط آموزه‌های دین را شکل میدهد.
واژه‌های کلیدی: ذاتی وعرضی در دین، تجربه دینی، سلوک توحیدی، معنویتگرایی، کل نگری در دین