بررسی جرائم اقتصادی از منظر قرآن و نهج البلاغه (با تأکید بر ربا و رشوه و اختلاس)

توضیح

یکی از اهداف مهم انقلاب اسلامی ایران تدوین اقتصاد از دیدگاه وحی و اهل بیت (ع) است که به منظور تدبیر بهینه امور اقتصادی صورت می‌گیرد. مواردی که به موجب آن، قانونگذار با درنظرگرفتن هنجارها و ارزش‌های اساسی جامعه و با تکیه بر مبانی خود، رفتارهایی را ممنوع نموده و برای آنها ضمانت اجرایِ کیفری تعیین می‌کند مطلق به جرائم اقتصادی است. قرآن کریم نیز احکامی را برای اداره فرد و جامعه و حفظ ارزش‌های انسانی، ترسیم کرده است. جرائم اقتصادی در قرآن در راستای حمایت از ارزش‌های انسانی و مصالح اساسی جامعه، قابل ارزیابی است که از مطابقت آن با عقلانیت و همسویی با حقوق بشر حکایت دارد. یکی از منابع غنی اسلامی در حوزه عدالت خواهی و تبیین مواضع روشن در برخورد قاطع با فساد و بی عدالتی کتاب شریف نهج البلاغه است. نهج البلاغه دریایی است بیکران و ژرف و در عین حال قطره‌ای از اقیانوس بی نهایت علوم امیرالمؤمنین(ع) ؛ مذمت فساد مالی و تصرف بیت المال از موارد مشهود این کتاب شریف است؛ مواخذه قاطع با ساده انگاریی در برخورد با بیت المال و خیانت در مسئولیت های اقتصادی کارگزاران نظام اسلامی و برخورد با متخلفین مشهود است؛ در این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیل ضمن مرور مصادیق جرائم مالی از نگاه قرآن و نهج البلاغه ، مفهوم جرائم اقتصادی را مبتنی بر محتوای غنی قرآن ونهج البلاغه واکاوی نموده و با احصاء کلیه خطبه ها و نامه های مرتبط، ضمن تبیین خاستگاه و زمینه های بروز جرائم اقتصادی، آثار و پیامدهای آن با تاکید بر جرائمی چون رشوه، ربا و اختلاس بررسی می شود؛ این پژوهش به این نتیجه رسیده است که پایبندی به آیات قرآن و آموزه‌های دینی و سیره و اندیشه‌های حضرت امام علی (ع) ضمن کاهش رفتارهای نابهنجارو پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی موجب حرکت در مسیر تعالی و رسیدن به سعادت خواهد شد. به طور کلی پایبند‌های مذهبی و اخلاقی در افراد می تواند به عنوان یک عامل بازدارنده در جلوگیری از فساد اقتصادی و اداری عمل کند. وقتی که این پایبندی های مذهبی که نقشی اساسی در پیشگیری از فساد دارند همراه با اخلاق کاری و حرفه ای ، وجدان کاری، جلوگیری از روحیه مادی گرایی و مصرف گرایی در افراد باشد بیشتر می تواند در کنترل فساد مؤثر باشد. فساد مالی ناشی از عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی و اقتصادی است که شناخت فراگیر این عوامل شرط لازم برای طراحی نظام های کنترلی است. تتبع درقرآن کریم و کلام امیرالمؤمنین (ع) و همچنین توجه به سیره حضرت(ع) نکات مهمی را مشخص می‌ نماید که می تواند در نظام سازی موثر باشد.
واژه‌های کلیدی: رشوه، اختلاس، ربا، جرم اقتصادی، نهج البلاغه، قرآن.