بررسی فقهی حقوقی معاملات ارزهای مجازی با تأکید بربیت کوین

توضیح

در حال حاضر مباحث پول‌های مجازی از جمله بیت‌کوین چندان شکافته نشده و هنوز به مطالعات بیش‌تر و دقیق‌تری احتیاج هست تا بتوان در مورد آن‌ها اظهار نظر جامع کرد. زمانی پول یک کالای واقعی بود و مردم به عنوان واسطه از کالای خاصی استفاده می‌کردند به جهت این‌که آن کالا عمومیت داشت و می‌توانست نقش واسطه کالایی را ایفا کند. با تغییر نیازهای بشر، پول از یک کالای واقعی به یک کالای واقعی-اعتباری تبدیل شده است، به تدریج سهم اعتبار افزایش پیدا می‌کند. بنابراین تا این‌جا، پول‌هایی که یا ارزش ذاتی دارند، یا ترکیبی از ارزش ذاتی و اعتبار هستند و یا محض اعتبار. لکن یک پشتوانه معتبری پشت آن هست که مسئولیت کار را برعهده گرفته و اصطلاحاً مدافع ارزش پول محسوب می‌شود که در مواقع خاصی هم مسئولیتش را به شکل‌های مختلف ایفا می‌کند. در دهه اخیر یک جهش جدیدی در حال شکل گرفتن است و آن این است که پولی دارد به وجود می‌آید که پشتوانه معتبر خاصی ندارد و اعتبارکننده، مسئولیتی در قبال اعتبارش ندارد و آن پول‌های مجازی‌ای است که امروزه مطرح شده ‌است. در تبیین ابعاد فقهی بیت کوین، باید گفت که مالیت بیت کوین و رمز ارزها مورد تأمل جدی است و با توجه به ویژگی های و خلأهای موجود در آن و عدم تأیید عُقلا به راحتی نمی توان برای آن مالیت قائل شد. و از آنجایی که کارکردهای اصلی پول به عنوان ارزش مبادله ای خالص در این رمز ارز کامل نیست، در حال حاضر نمی توان بیت کوین را به عنوان یک پول شناخت و اطلاق لفظ ارز دیجیتالی (رمز ارز) به آن، نوعی تسامح در تعبیر است. از همین رو می توان گفت که عقلای جامعه برای معاملات مبتنی بر بیت کوین، سبب عقلایی و عرفی قائل نبوده و از این رو این معاملات از مصادیق اکل مال به باطل و مفهی بودن معامله خواهد بود. همچنین، نوسان قیمت در بیت کوین و ناشناخته و خطر پذیر بودن این رمز ارز، معاملات آن را با غرر همراه خواهد کرد. با توجه به مسلمان بودن مردم ایران و تأکید قانون اساسی بر ضرورت شرعی بودن تمام معاملات، برسی ابعاد شرعی معامله با پول‌های مجازی نیز دارای اهمیت خواهد بود.
واژه‌های کلیدی: معاملات، ارزهای مجازی، بیت‌کوین، فقه، حقوق.