مطالعه تطبیقی جرم محال

توضیح

جرم محـال، جرم ناقصی است که حصول نتیجه به دلیل عدم وجود موضوع یا فقدان شرایط لازم قانونی یا عدم کفایت وسیله­ی به کارگرفته شده، ممتنع بوده و از این حیث جرم منظور محقق نمی­گردد. تحقق جرم محال کاشف از سوء نیت مرتکبین آن است و آن­ها به لحاظ ذهنیت مجرمانه از مجرمی که مرتکب اصل جرم شده­اند، کمتر نیستند. هرچند، اگرچه جرم منظور محقق نشده، با این حال روشن است مرتکبین این جرایم نسبت به قانون عصیان ورزیده­اند. جرم محال از جرایمی است که همواره در حقوق ایران مطرح بوده و آرا مختلفی در مورد آن بیان گردیده است. قانون مجازات اسلامی 1370 به این اختلاف دامن زد و بسیاری از حقوقدانان بر این باور بودند که قانون مذکور سخنی از جرم محال در خود جای نداده است. لکن، قانون مجازات اسلامی 1392 در ذیل فصل شروع به جرم به تشتت آرا در این زمینه پایان بخشیده است. به هر روی، نمی­توان این امر را ابداعی در قانون مذکور دانست. زیرا ماده­ی مورد بحث با اندکی تغییر، رجعت به قانون مجازات عمومی 1352 می­باشد. ورود در عملیات اجـرایی و غیرممکن بودن تحقق جرم منظور، رکن مادی جـرم محال را تشکیل می­دهد. برخلاف نظر بسیاری از حقوقدانان درجرم محال ضرورتی به اتمام عملیات اجرایی نیست و می تواند عملیات اجرایی نیز در نیمه راه متوقف شود.
در قانون کیفری ایران برخلاف قانون کیفری انگلیس، جرم محال در جرایمی که رکن مادی آن­ها ترک فعل است قابل تحقق می­باشد. هم چنین، لازمه­ی تحقق جرم محال وجود قصد است. در خصوص کیفر یا عدم کیفر جرم محال نظریات مختلفی مطرح شده است. با این وجود، قوانین کشورهای مورد بحث قائل به مجازات جرم محال هستند. از سویی، بایستی ضرورت مجازات اخف نسبت به جرایم تام را مورد توجه قرار داد که برگرفته از آموزه­ی عینی است. درحقوق ایران جرم محال درحکم شروع به جرم بوده و مجازات اخـف از مجـازات جرم تام را در پی دارد. قانون انگلیس نیز جـرم محال را درحکم شـروع به جرم می­داند، لکن کیفر شروع به جرم یکسان با مجازات جرم تام موضوع آن می­باشد. مع الوصف، جرم محال در حقوق هر دو کشور مادامی که شروع به جرمِ رفتاری قابل مجازات باشد، جرم محال مانحن فیه نیز قابل کیفر خواهد بود.
واژه های کلیدی: جرم ناقص، جرم محال، شروع به جرم، شروع به اجرا، غیرممکن بودن تحقق جرم