پژوهشی تطبیقی درباره مفهوم ماهیت و شرایط اصل تناسب در حقوق بشردوستانه بین المللی و حقوق اسلام

توضیح

اصل تناسب در پروتکل الحاقی یک و نیز اساسنامه دیوان کیفری بین­المللی به عنوان یک قاعده حقوقی عرفی تدوین شده است. با این حال مفهوم، ماهیت و نیز شرایط اعمال آن با ابهاماتی روبروست. در حقوق اسلام نیز به ویژه در موضوع دفاع، احکامی بیان گردیده که با اصطلاح نوپیدای «اصل تناسب» همگونی دارند. بررسی تطبیقی این اصل به منظور تبیین نقاط اشتراک و افتراق این دو نظام حقوقی و نیز تلاش برای کاستن از ابهام­های اصل تناسب ضروری می­نماید. پرسش این است که وجوه اشتراک و تمایز دو نظام حقوقی پیش­­گفته در این زمینه کدامند؟ بهره­گیری از روش تحقیق کیفی و بکارگیری اصول استنباط و تفسیر حقوقی و فقهی و همچنین بهره­گیری از روش­های تطبیقی نشان داد تفاوت­های این دو نظام حقوقی در مفهوم و برخی شرایط اصل تناسب بنیادین است. چه اینکه حقوق اسلامی به دلیل اهمیت حفظ جان انسان­ها، کاربرد اصل تناسب را در گستره­ای محدودتر از حقوق بین­الملل جایز می­داند.
واژه‌های کلیدی: اصل تناسب، حقوق اسلام، حقوق بین الملل بشردوستانه، قاعده ضرورت، قاعده تفکیک.