«لایقتل غیر المقاتل» قاعده فقهى مصونیت غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه

توضیح

از دیدگـاه اسلامى، انسـان از آن جهت کـه انسـان است، احتـرام و حق حیـات دارد. به همین جـهت، کشتن بدون مـجوز یک انسان، مسـاوى با کشتن همـه‌ انسان‌ها است. با این حال، جـنگ و جهاد هـم در مواردى تجویز و تـشریع شده اسـت و مسلمـانان اجازه یافتـه‌اند تا با کسانى که با مـسلمانان سر جنگ دارند، به جهـاد برخیزند؛ اما در مـقابل، محدودیت‌هایى نیـز مقرر شده و امورى همـچون کشتن زنان، کودکان و سـالخوردگان ممنوع شده است.
با توجه به تـغییـر ماهوى وضعـیت جنگ‌هاى امروزى نسـبت به صدر اسـلام، سؤالاتى درباره حـمایت یا عـدم حمـایت از مصـادیق دیگرى کـه در روایات ذکر نشـده (همچـون خبرنگاران و تصویربرداران، پزشکان و نیروهاى امدادى) وجود دارد. هدف این مـقاله بررسى این مـسأله است کـه آیا مـمنوعیت قـتال و کـشتن برخى افـراد در جنگ، مختص همان مصادیقى است که در روایات و کلمـات فقها آمده یا قابل تعمیم و تسرى به مصادیق دیگر و امکان دستیابى به یک قاعده کلى فقهى است؟
فـرضیـه مقـاله بر آن است که مـلاک و معـیار حـمایت از افـراد و عدم قـتل آنان در جنگ، «غـیرمـقاتل» بـودن آنان است؛ بنابراین مى‌توان با الغـاى خصـوصـیت از این مصـادیق، عدم مقاتل بودن را معیار ممنوعیت قـتال و کشتن افراد در جنگ دانست و قاعده «لاُیقتَلُ غَـیرُالمُـقـاتِل» را به مثـابه یک قـاعده فـقهى، مـعـیارى براى بیـان احکام اشـخاص مـورد حمایت در مخاصمات مسلحانه، از منظر فقه اسلامى مطرح کرد.
واژه‌های کلیدی: قواعد فقه، جنگ، مخاصمات مسلحانـه، حقوق بشردوستانه اسلامى، قتال، مقاتل،
قاعده لایقتل غیرالمقاتل.