عنوان
بررسی مسئولیتهای کیفری ناقلین بیماریهای مسری در اثر سهلانگاری از منظر فقه امامیه با تأکید بر ویروس کرونا
نویسنده
ناشر
فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، پاییز و زمستان 1401، شماره 30، ص.: 32-46.
تاریخ نشر
1401
توضیح
گاهی بیماری از میزان فردی بالاتر رفته و گسترش مییابد. این همهگیری ممکن است نامرتب و به دیدگاه زمانی نامنظم باشد (Sporadic) یا در گسترهی کم مثل یک شهر یا روستا (Outbreak) و گاه شیوع آن فراتر رفته منطقه یا کشوری را در برمیگیرد (Epidemics) و گاهی سطح شیوع آن جهانی میشود (Pandemic)). مواجهه هریک از این موارد مستلزم تمهیدات متفاوت بهداشتی بوده و قواعد حقوقی و برنامهریزی متفاوتی را ایجاب میکند. مقابله با بیماری در عرصهی ملی نیاز به الگویی تشکیل شده از اقدامات هماهنگ، هدفمند و مشروع است. این الگو در ساختارهای پارادایمی و مبتنی بر بسیاری از اصول فلسفی و حقوقی و اخلاقی شکل میگیرد و متناسب با ساختار اجتماعی هر جامعه طراحی میشود.
آنچه برای طراحی الگو لازم است، تبیین حقوق و ارزشهای پایه است که باید مورد حمایت قرار گیرد و دیگر تبیین غایت و هدف در انجام فعالیتها و برنامهها و طراحی فرایندهاست. همه اینها در یک وضعیت ذاتاً متغیر است؛ از همین رو به لحاظ اخلاقی و حقوقی پرسش مطرح این است که بیماری با خصوصیات کوید ۱۹ کدام حقوق انسانی را در معرض تهدید و خطر قرار داده است و دیگر اینکه با توجه به واگیردار بودن و شیوع واقعشده یا در حال وقوع، چه مجموعه رفتاری موجهی باید در قبال آن برای دستیابی به اهداف کنترل و تأمین سلامت صورت گیرد. طبق قاعده برای چنین الگویی اهداف گوناگونی نسبت به بیمار و بیماری ممکن است در نظر گرفته شود و بر همین اساس رفتارهای گوناگون نیز برای دستیابی به این اهداف متصور باشد. هنجارهای اخلاقی و حقوقی حدود رفتار را مشخص خواهد کرد. در نتیجه چهبسا در بدو امر اجرای برنامه یا رفتاری در مواجهه با بیماری مؤثر باشد، اما به لحاظ حقوقی و اخلاقی موجه نباشد.
واژههای کلیدی: مسئولیت کیفری، فقه امامیه، ویروس کرونا