بررسی حجب مسلم در ارث اقلیت‌های دینی رسمی از منظر فقه

توضیح

هدف: یکی از آرمانهای هر حقوقدان آزاداندیشی برطرف نمودن مشکلات حقوقی ناشی از مسائل قانون نویسی است. بدیهی است که برطرف نمودن ابهامات و اجمالات قانونی، موجب اجرای عدالت و برابری حقوق اشخاص می شود و این امر سبب ارتقاء سطح حقوقی کشور و مطابقت آن با استانداردهای بین المللی و نظام های حقوقی مترقی جهان خواهد گردید. به جهت نیل به این هدف در این تحقیق یکی از مشکلات حقوقی جوامع اقلیت های دینی رسمی کشور که ناشی از اعمال حکم شرعی حجب مسلم از ارث کافر است که اخیراً موجبات طرح دعاوی متعددی را در مراجع قضایی فراهم آورده، مطرح و بررسی گردید. هر چند این موضوع دارای سابقه تاریخی است لیکن در سالهای اخیر و در بسیاری از موارد مشاهده می شود که درمسائل ارث اقلیت های دینی، احد از ورثه با سوء استفاده از این حکم شرعی و بهره گیری راهکار مندرج در قانون مدنی و با تشرف ظاهری به دین اسلام به طرفیت سایر وراث متوفی غیرمسلمان و به قصد تملک تمامی ماترک مبادرت به طرح دعوی می نماید. نکته حائز اهمیت این است که ورثه تازه مسلمان با توجه به شرایط مندرج در قانون و علیرغم دوری رابطه خویشاوندی نسبت به سایر وراث، حاجب ارث ورثه غیرمسلمان تلقی و تمامی ارث به جا مانده از متوفی غیرمسلمان را تصاحب می نماید. روش تحقیق: در این پایان نامه با استفاده از روش کتابخانه ایی و ابزار فیش برداری مستندات روایی، آراء فقها و نظرات حقوقدانان مطالعه و رویه قضایی جاری نزد محاکم دادگستری نیز بررسی گردید. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که اساساً در اسلام توارث مسلم از کافر از موارد اختلافی بین فریقین است. سند روایی حکم شرعی حجب مسلم از ارث کافر نیز ضعیف بوده و اجماع فقهاء امامیه براین مسئله مدرکی است و صرفنظر از اینکه قانون در رابطه با موضوعاتی از قبیل زمان ادعای اسلام ورثه کافر و تعیین تکلیف سهم الارث اولاد صغیر متوفی غیرمسلمان، ساکت است لیکن در فقه اهل تشیع نیز این مسائل از موارد اختلافی بوده و اتفاق نظر واحدی در این رابطه مشاهده نگردید. ازطرفی تقسیمات جغرافیایی فعلی کشورها و ایجاد تعابیر جدید تابعیت و پرچم از یکطرف و عدم وجود تقسیمات صدر اسلام از قبیل بلاد اسلام در مقابل بلادکفر و عدم انعقاد عقد ذمه و وجود شرایط و احکام آن از طرف دیگر موجب گردیده که فقهاء مجلس خبرگان قانون اساسی با نگاهی نوین به فقه اصطلاح «اقلیت دینی و مذهبی» را تقنین نمایندکه این اقدام در سایر قوانین عادی نیز تأثیر گذاشته است. علاوه بر این رویه قضایی نیز مؤید اختلاف نظر محاکم در رابطه با احراز مصداق کافر و انطباق آن با اقلیت های دینی است. نتیجه گیری: از دستاوردهای این تحقیق ایرادات وارد بر قاعده حجب مسلم از ارث کافر با توجه به تبیین تعابیر کافر و اقلیت دینی است که پیشتر به آن توجه نشده بود. از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که برای ارتقاء سطح عدالت و رفع تبعیض در جامعه باید برداشت قانونگذار از حکم شرعی حجب مسلم از ارث کافر با توجه به نظرات فقهاء معاصر بر مبنای اصل کرامت انسانی و تعریف اصطلاحی واژه اقلیت های دینی اصلاح گردد.
واژه های کلیدی: ارث کافر، حجب مسلم از ارث کافر، ماده 881 مکرر قانون مدنی، اقلیت های دینی، کافر، توارث مسلمان از ارث، غیرمسلمان.