بررسی تطبیقی شهادت و سوگند غیرمسلمان در فقه امامیه و اهل سنت (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

شهادت در اصطلاح حقوقی به معنای، اخبار از واقعه ای است، به سود یکی از دو طرف و زیان دیگری، که از سوی شخص ثالثی غیر از اصحاب دعوا بیان می‌شود(ر.ک: کاتوزیان، 1385، 14)اهمیت شهادت این است که از جمله ادله اثبات دعوا در آئین دادرسی اسلامی لحاظ شده است (ر.ک: آیین دادرسی اسلامی ماده 1258) همچنین در ذیل ماده 230 آئین دادرسی اثبات دعاوی مالی و غیر مالی و مواردی که با شهادت اثبات شده، تایید اهمیت و جایگاه شهادت در دادرسی اسلامی است.سوگند نیز که عبارت است از قسم خوردن به ذات خدا یا اسماء خاص خداوند مثل والله بالله از جمله ادله اثبات دعواست و اهمیت آن این است که توسط آن، کلیه دعاوی مالی و سایر حقوق الناس با آن اثبات می گردد. (ر.ک: آئین دادرسی اسلامی، ماده 271)با این وجود هر کدام از این دو دلیلِ مُثبته، مشحون به شرایطی هستند که ذیلا به صورت مجزا و اجمالی ذکر می گردد:شروط شهادت: همسویی شهادت با دعوا، وحدت مفاد هر دو شهادت، عدم تکاذب، ورود دو شهادت بر یک فعل و شهادت ندادن بر نفی محض ( ر.ک: موسسه دائره المعارف فقه، 1378، 742).شرایط سوگند: اهلیّت سوگند خورنده‌، سوگند به خدا، یادکردن سوگند، عدم مخالفت با شرع‌، قدرت وتوانایی‌ (ر.ک: محمد تقی المدرسی، 1390،457)از سویی نظر به حضور افراد غیر مسلمان و اهل ذمه که عبارت است از اهل کتاب متعهد به شرایط پیمان ذمه، در ممالک اسلامی و الزامات مراوده و تعامل در دادرسی های اسلامی، و معطّل نماندن احکام حقوقی، و قاعده نفی سبیل، این امر موجب چالش ها و سوالاتی در این زمینه شده است. از جمله ی این موارد، بررسی شهادت غیر مسلمان، و سوگند غیر مسلمان است که به معرکه آراء مسلمانان شیعه و سنی تبدیل شده است؛ آنجا که قاطبه ی فقهای شیعه همراه با ادله نقلی، شهادت غیر مسلمان را در دادرسی های اسلامی نفی می کنند و مشهور اصحاب، تنها شهادت ذمّی آنهم در وصیت را پذیرفته اند(ر.ک: سبزواری،1423، 743 ه ق) کما اینکه مذاهب حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی نیز شهادت غیر مسلمان را بر مسلمان جایز نمی دانند و تنها شهادت در وصیت را استثناء کرده اند( موسوعه الفقه المصریه، بی تا،48)در سوگند نیز بررسی اقوال علمای امامیه نشان می دهد که سوگندِ غیر مسلمان جایز می باشد ( امام خمینی، بی تا،427) البته با اختلافاتی که در پیرامون مطلب وجود دارد چنانکه نص ماده 203 آیین دادرسی بر پذیرش سوگند غیر مسلمان، تاکید دارد. اما مسأله سوگندِ غیر مسلمان نزد اهل تسنن با اختلافات جدی تری پیگیری شده است چنانکه حنفی ها قائل به عدم قبول سوگند غیرمسلمان شدند و دلیل آنها بر مسأله این است که کفاره ی سوگند، عبادت می باشد ولی غیر حنفی ها با دلیل نقلی و آیه 106 مائده، سوگندِ غیر مسلمان را پذیرفته اند. (ر.ک: الزحیلی، بی تا، 2477)لذا پژوهش پیش رو با هدف تبیین و بررسی فقهی و حقوقی شهادت و سوگند غیر مسلمان در دادرسی های اسلامی و امامیه و تطبیق آن با فقه اهل تسنن تدوین خواهد شد. و مسأله تطبیقی، مسبوق به سابقه نبوده است و تحقیقات انجام شده، تنها به تشریح شهادت و سوگندِ غیر مسلمان از جانب اهل تشیع و یا اهل تسنن بوده است بدون اینکه تطبیقی صورت گرفته باشد که در قسمت پیشینه ی موضوع بررسی خواهد شد.
واژه های کلیدی: شهادت، سوگند.