مشروعیت جمهوریت در اسلام

توضیح

درعرف سیاسی، جمهوری نوعی حکومت است که در آن مسئولین حکومتی با رای مستقیم یا غیرمستقیم برگزیده شده‌اند‌. اندیشمندان حقوق، عناصری مانند اعتبار رای اکثریت، مشارکت و توزیع قدرت را از مهم‌ترین عناصر جمهوری مطرح کرده‌اند. عناصر مذکور در تصمیم‌گیری‌های شورایی در حقوق معاصر از مسلمات شمرده می‌شود. نوشتار حاضر تلاش دارد که عناصر جمهوریت را بر اساس رویکرد اسلامی مورد ارزیابی قرار دهد. تحقیق مذکور که با روش کتابخانه‌ای به سرانجام رسیده، در‌صدد تبیین این پرسش است که نظر اسلام در‌بارة عناصر جمهوریت چیست؟ نتیجة تحقیق نشان می‌دهد که مشورت و مشارکت مردم درحکومت اسلامی برای کشف مصلحت و واقع طریقیت دارد. حاکم اسلامی پس از پایان مشاوره بر اساس مصلت جامعه اسلامی تصمیم می‌گیرد؛ خواه مصلحت اقتضا کند که بر وفق رای اکثریت مردم عمل شود ـ مانند آنچه به هنگام جنگ احد پیش آمد ـ و خواه مقتضای مصلحت، عمل کردن بر خلاف رای اکثریت باشد و چنین نباشد که موافقت با اکثریت، مصلحتی قوی‌تر از مصلحت خودکار داشته باشد. فقط در آنجایی که ادله طرفین (اکثریت و اقلیت) کاملا مساوی باشد، حاکم اسلامی رای اکثریت را می‌پذیرد و قانونیت می‌دهد. پس رای رهبر اسلامی مطاع و متبع است نه رای اکثریت افراد. از طرفی توزیع قدرت و نظارت بر حاکمان طبق قاعدة «النصیحة لائمه المسلمین» مورد توجه اسلام قرار می‌گیرد و می‌توان آن‌ را به‌عنوان یکی دیگر از نمونه‌های عملی مشارکت شهروندان در نظام اسلامی مطرح کرد.
واژه های کلیدی: جمهوریت، مشروعیت، مشارکت، توزیع قدرت، رأی اکثریت.