بررسی اصول و سنت های اقتصادی در قرآن و روایات

توضیح

هدف علم اقتصاد توصیف، تبیین و پیش­بینی است؛ یعنی با تحقیق درباره روابط موجود میان پدیده‌های اقتصادی به دنبال شناخت واقعیت است به همان صورتی که هست؛ بدین ترتیب، علم اقتصاد در قالب کشف قوانین اقتصادی تبلور می­یابد. در علم اقتصاد اسلامی نیز می‌توان چنین هدفی را دنبال نمود. با استخراج سنت‌های اقتصادی در قرآن و سنت، می‌توان به تحلیل پدیده‌های اقتصادی و رفتارهای افراد جامعه پرداخت. بر این اساس تمام آیات قرآن و روایات برخی کتب روایی مطالعه شد و اصول و سنت‌های مذکور در قالب قضیه قطعیه (هست­ها) و قضیه شرطیه (رابطه علی معلولی) و در چارچوب منابع اقتصادی، انسان اقتصادی و بخش­های تولید، توزیع و مصرف دسته­بندی شد. شایان ذکر است که در این مقاله فقط گزاره‌هایی استخراج شد که هم موضوع و هم محمول آنها امری اقتصادی بود، در حالیکه گزاره­هایی که فقط محمول اقتصادی دارند نیز در منابع اسلامی گسترده است. دستاورد مقاله این است که علم اقتصاد به برخی از این اصول که قرن­ها پیش در منابع دینی به آنها اشاره شده است، دست یافته است و امروزه به عنوان نظریات علمی در اقتصاد قلمداد می­شود مانند اصل تقسیم کار، اصل ترجیح زمانی، اصل تسهیم ریسک و ...؛ اما برخی از سنت‌هایی که در قرآن و روایات مطرح شده است فرضیاتی است که می­تواند پنجره جدیدی برای علم اقتصاد بگشاید و به بیان روابطی بپردازد که در اقتصاد ناشناخته است مانند سنت‌هایی که در قالب رابطه انفاق و رشد اقتصادی؛ یا رابطه عدالت و برکت در جامعه و نیز رابطه ربا و رکود اقتصادی بیان شده است.
واژه‌های کلیدی: اقتصاد اثباتی، اقتصاد هنجاری، سنت‌های اقتصادی، قرآن کریم، روایات.