عنوان
واکاوی مصلحت در فقه شافعی و امامیه در احکام حکومتی
نویسنده
جلالی زاده، جلال | ذوالفقار طلب، مصطفی | صارمی، علی | مریوانی، ناصر
اصطلاحنامه
استصلاح | عقل (Reason) | فقه مقاصدی (Maqāṣid (Islamic law)) | مصلحت (فقه)
ناشر
فصلنامه فقه مقارن، سال 1398، شماره 14، ص.: 197-2218.
تاریخ نشر
1398
توضیح
مصلحت، وصفی مترتب بر حکم شرع، تشخیص صلاح از فساد و خیر از شر است. پیشینه طولانی مصلحت نزد شافعیه و امامیه، مطالعات تطبیقی را موجه مینماید. شافعیه مصلحتاندیشی را نوعی استدلالکردن دانسته و با گسترش دامنه قیاس هر نوع اجتهاد مبتنی بر مصلحت را پوشش دادهاند. ایشان از ادراکات عقلی و تطابق مسائل نوین با ادله موجود، به اجتهاد به رأی، قیاس و استصلاح روی آوردند. امامیه ادراکات یقینی عقل را حجت دانسته، پیروی از آن را به مثابه احکام شرعی لازم دانستند. در هر دو مذهب عقل به عنوان ابزاری برای استنباط حکم حکومتی بر پایه مصلحت پذیرفته شده ولی در نوع کارکرد و کاربرد آن اختلاف وجود دارد. مصلحت نقش اساسی در دایره احکام حکومتی دارد، احکام حکومتی صدور و تنفیذشان منوط به مصلحت است، این احکام در حوزه مصلحتسنجی حاکم صادر میشوند و وصف دائمیبودن را ندارند.
واژه های کلیدی: مصلحت، فقه، عقل، استصلاح، حکم