مسؤولیت کیفری تیم درمان از منظر فقه امامیه و حقوق افغانستان

توضیح

در دنیای صنعتی معاصر، شیوع انواع مختلف ویروس‌ها از جمله ویروس Covid-19، بررسی مسؤولیت کیفری تیم درمان و ابعاد مختلف آن را به‌موضوعی حائز اهمیت تبدیل کرده است؛ به‌ویژه هنگامی‌‌که در حوزه حقوق پزشکیِ تطبیقی (مثلاً فقه امامیه و حقوق افغانستان) قرار گیرد. در همین رابطه، فقهای امامیه عموماً پزشکان را در دو گروه «پزشکان متخصص» (حاذق) و «پزشکان غیرمتخصص» قرار داده و دامنه مسئولیت کیفری آن‌ها را متفاوت از یکدیگر ترسیم می‌کنند؛ به دین‌صورت‌که پزشک متخصص را زمانی‌ دارای مسئولیت کیفری می‌دانند که جنایت وارده بر بیمار، محصول ‌عمد یا تقصیر جزایی (بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی) او باشد، والا وی را ضامن نمی‌دانند؛ اما پزشک غیرمتخصص را در هرحالتی مسئول رفتار خویش بر می‌شمرند، اعم از آنکه عمد یا تقصیری در میان باشد یا خیر. مشابه این موضع، در حقوق کیفری افغانستان نیز پذیرفته شده است؛ لکن با لحاظ این نکته که قانون‌گذار افغانستان، علاوه بر مسئولیت کیفری و مدنی ِپزشک «غیرمتخصص»، وی را موظف به پرداخت هزینه‌های درمانی بیمار نیز کرده است. در مورد اذن بیمار یا اولیاء وی نیز گفتنی است که میان فقه امامیه و حقوق افغانستان تفاوت چندانی به چشم نمی‌خورد؛ یعنی در هر دو، اصل بر آن است که بدون رضایت «بیمار» یا «اولیاء، سرپرستان یا نمایندگان قانونی» وی، پزشکِ معالج حق طبابت ندارد، لکن در موارد فوری، مثل آنکه بیمار، بیهوش باشد یا به اولیاء و سرپرستان وی دسترسی نباشد، منعی برای درمان وجود ندارد. مثلاً در بند (ج) مادّه 158و مادّه 497 مصوب 1392 ایران که منبعث از فقه امامیه است، اخذ رضایت یا برائت در موارد «فوری» و «ضروری» لازم دانسته نشده است و چنانچه پزشک برای نجات بیمار، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید، کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نمی‌باشد
واژهای کلیدی:رضایت،برائت،مسؤولیت کیفریتیم درمان