بررسی رحم جایگزین در حقوق ایران

توضیح

یکی از روشهای نوین باروری مصنوعی، استفاده از رحم جایگزین است که اصطلاحاً به آن «اجاره رحم» نیز می گویند؛ که به صورتهای مختلف انجام می پذیرد در روش جایگزینی رحم، جنین را با وسایل پزشکی به رحم زنی بیگانه وارد می کنند و آن زن حمل را دربدن خود تا مرحله تولّد پرورش می دهد و پس از وضع حمل، کودک را به پدر و مادر متقاضی تسلیم می نماید. این پدیده، منشأ بروز مسائل مختلف حقوقی است. نوع قراردادی که میان زوج متقاضی فرزند و بانوی صاحب رحم منعقد می گردد، شیوه نگارش، قالب و آثار حاکم بر آن، می تواند نقش بسزایی در رفع نگرانیهای طرفین و جلوگیری از اختلافات و دعاوی احتمالی داشته باشد؛ بنابراین از آنجایی که در این خصوص قانون خاص و یا رأی وحدت رویه ای وجود ندارد؛ سوالات زیادی در مورد این قرارداد شکل می گیرد از جمله اینکه: مفهوم قرارداد استفاده از رحم جایگزین چیست؟ اصولاً قرارداد مزبور از نظر فقهی و حقوقی مشروع است یا نامشروع؟ ماهیت این قرارداد چیست؟ آثار حقوقی این قرارداد از جمله نسب، ارث، حضانت و نفقه به چه ترتیب است؟ در این نوشتار سعی بر آن گردیده است تا به تمامی سوالات فوق، بر اساس مبانی فقهی و حقوقی پاسخ مناسب داده شود. در این راستا ابتدا مفهوم قرارداد استفاده از رحم جایگزین پرده برداشته و سپس دیدگاه های فقهی و حقوقی فقها و حقوقدانان را در رابطه با این شیوه از باروری بررسی می نماییم و در نهایت به بررسی احکام وضعی طفل متولد از رحم جایگزین می پردازیم و می کوشیم تا با توسل به عمومات فقهی و حقوقی از یک سو و مصالح جامعه و افراد؛ از سوی دیگر، نظریات و پیشنهاداتی را ارائه نماییم.
واژ های کلیدی: رحم جایگزین.