حدود ضمان عاقله از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران

توضیح

یکی از مسائل فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، مسئله ضمان عاقله است. مسائل مختلفی در ضمان عاقله وجود دارد و یکی از مسائل آن، قلمرو و حدود ضمان عاقله است. همچنین رویکرد و منظرهای طرح بحث نیز متفاوت است و در این تحقیق، مسئله تحقیق از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت. عاقله عبارت از خویشاوندان کسی است که مرتکب قتل خطای محض شده است و از آنجایی که در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران تنها دیه برای این نوع قتل، پیش بینی گردیده و ضمان و مسئولیت پرداخت دیه مذکور نیز بر عهده خویشاوندان (عاقله) مرتکب قتل قرار داده شده است، لذا باید بررسی و تحقیق شود که: اولاً، مراد از عاقله کیست و این عنوان شامل چه کسانی می شود (یعنی عاقله شخص چه کسانی است)؟ ثانیاً، حدود و قلمرو ضمان و مسئولیت عاقله شخص (مرتکب قتل خطای محض) تا کجاست؛ ثالثاً، شرایط تحقق ضمان عاقله در حدود و قلمرو مذکور چیست؟ رابعاً ادله و مستندات ضمان عاقله در حدود و قلمرو مورد ادعا چیست واین ادله بر حکم تکلیفی یا وضعی ضمان عاقله دلالت دارد؟ خامساً اندازه تطابق و تفارق بین حقوق موضوعه ایران با فقه امامیه در سوالات مذکور چیست؟سادساً ایا عاقله میتواند پس از پرداخت دیه به جانی رجوع نماید و ان را دریافت کند؟هرچند ضمان عاقله به طور کلی و اجمالی مورد پذیرش فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران قرار گرفته است؛ برای مثال، فقهای امامیه در کتب فقهی خود بدان تصریح کرده اند (شیرازی، ناصر مکارم، البحوث الفقهیه الهامه، ص 229) و قانون مجازات اسلامی در مواد 463، 467، 468 و 470 خود بدان پرداخته است، ولی پاسخ جامع و کامل سوالات مذکور در یک تحقیق مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین، لازم است این مسئله از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران مورد تحقیق قرار گیرد تا پاسخ سوالات مذکور در یک پایان نامه ارایه گردد. تحقیق حاضر در صدد بررسی این مسئله برآمده و این کار را با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای و با استنباط از منابع فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران انجام خواهد داد.
واژه های کلیدی: خطای محض، عاقله، ضمان.