بررسی ابعاد شفافیت اقتصادی در اقتصاد اسلامی

توضیح

شفافیت اقتصادی از موضوعات با اهمیت در هر نظام اقتصادی به شمار می‌رود. این امر در سیره پیامبر اکرم(ص) و امیرمؤمنان علی(ع) نیز تأکید شده و مهمترین رکن استواری حکومت اسلامی شمرده شده است. از آنجا که شفافیت ابعاد مختلفی دارد، این سؤال مطرح است که دیدگاه اقتصاد اسلامی در خصوص ابعاد شفافیت اقتصادی چیست؟ به همین منظور با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و تحلیل محتوا و نیز مطالعه قواعدفقهی- اقتصادی و مؤلفه‌های شفافیت اقتصادی مطرح شده در اقتصاد اسلامی از ابعاد بازارهای حقیقی، مالی و نیز در عرصه حکومتی مورد بررسی قرار گرفت و تأثیر این قواعد و مولفه‌ها در عقود اسلامی و احکام تبلیغی ناظر به شفافیت اقتصادی مورد کاوش قرار گرفت. نتیجه آن که اثر شفافیت با وجود دسترسی افراد به اطلاعات عمومی در توزیع مانع فساد می‌شود در توسعه اقتصادی، اطلاع‌رسانی بین ذینفعان از طریق توزیع عادلانه امکانات، موجب کاهش فقر و بیکاری می‌شود. در آزادی اقتصادی از طریق قرار دادن اطلاعات در دسترس ذینفعان و بیان اطلاعات در خصوص حریم آزادی اقتصادی، موجب افزایش سرمایه‌گذاری می‌شود. در اخلاق اقتصادی، از ممانعت عمدی از دسترسی ذینفعان به اطلاعات جلوگیری می‌شود که موجب کاهش هزینه مبادله می‌شود. عدم وجود عنصر شفافیت لازم در بازارها، فساد و باطل شدن عقود را به همراه دارد و موجب غرر و ضرر در بازارها می‌شود و مشکلات اقتصادی از قبیل کاهش ارزش پول، افزایش قیمت‌ها، کاهش تولید و توزیع غیرعادلانه می‌شود. فراهم نمودن زمینه‌های شفافیت از طریق تأکید بر معلوم بودن قیمت کالا، نوع، زمان داد و ستد، موضوع و کیفیت آن در قراردادها سبب می‌شود تمام اطلاعات موثر در معامله در اختیار هر دو طرف قرار گیرد. بازار اسلامی با نهادینه کردن صداقت، زمینه پنهان کاری عامدانه را از بین می‌برد و با تقویت انگیزه معنوی، برتری منافع جمع بر فرد و ایجاد نظارت درونی و بیرونی، انگیزه محکم جهت جلوگیری از کتمان حقیقت و ارائه اطلاعات درست به ذینفعان، هزینه مبادله و قیمت‌ها نیز کاهش می‌یابد و در آخر موجب افزایش ارزش تولید کننده و اضافه رفاه مصرف کننده می‌شود.
واژه‌های کلیدی: شفافیت اقتصادی، اقتصاد اسلامی، اطلاعات نامتقارن و متقارن، عقود اسلامی، قواعد فقهی، اخلاق.