مبانی حجیت اجماع از دیدگاه شیخ انصاری و شهید صدر

توضیح

اجماع عبارت است از اتفاق علمای یک عصر از اعصار بر حکمی از احکام شرعی مشروط به اینکه کاشف از قول معصوم(ع) باشد. اجماع از زاویه‌های متعدد تقسیمات مختلفی دارد که در مهمترین آنها به اجماع محصل و منقول منقسم می‌شود. اجماع محصل، اجماعی است که خود مجتهد با جستجو در فتاوای فقها به دست بیاورد و اجماع منقول اجماعی است که بدون واسطه یا با واسطه برای فقیه نقل شده باشد. در باره‌ی حجیت اجماع با اقسام گوناگون آن به ویژه اجماع منقول میان اصولیان بحث و گفتگو است. در این باره تبیین و بررسی دیدگاه دو اصولی نواندیش؛ یعنی شیخ انصاری و شهید صدر از اهمیت خاصی برخوردار است. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، با بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های این دو اصولی، وجوه اشتراک و افتراق آنها به دست آمد؛ از جمله اینکه آنان قائل به حجیت اجماع محصل و نیز اجماع منقول به خبر متواتر هستند؛ با این تفاوت که شیخ انصاری وقوع اجماع محصل را غیر ممکن می‌داند و در صورت دستیابی به اجماع محصل، چه توسط فقهای متقدم، و چه توسط فقهای متأخر، آن را دارای ارزش می‌داند. در حالیکه شهید صدر وقوع اجماع محصل را ممکن می‌داند و فقط اجماع محصلی را می‌پذیرد که توسط علمای متقدم به دست آمده باشد. اما در حجیت اجماع منقول به خبر واحد، شیخ انصاری قائل به عدم حجیت آن شده؛ در حالی که شهید صدر معتقد است اجماع منقول به خبر واحد در صورتی که به صورت نقل سبب باشد، حجیت دارد؛ چرا که در این صورت اِخبار از حس است و تحت عموم ادله حجیت خبر واحد گنجانده می‌شود. اما اگر به صورت نقل مسبب باشد، اِخبار از حدس است و در این صورت حجیت ندارد.
واژه‌های کلیدی: حجیت، اجماع.