آزادی اقتصادی در نظام سرمایه‌داری و اسلامی با تأکید بر دیدگاه فریدمن و شهید صدر

توضیح

مفهوم «آزادی» در درون دستگاه‌های نظری و جهان‌بینی گوناگون دارای معانی متفاوتی می‌شود. نظام سرمایه‌داری بر پایه مبانی بینشی و ارزشی خود، تفسیر خاصی از آزادی اقتصادی ارائه داد و اصل آزادی را در فعالیت‌های اقتصادی برای همه فعالان اقتصادی به عنوان یکی از اصول مسلم اعلام کرد. از آنجایی‌که هسته اصلی لیبرالیسم اقتصادی را اصالت فرد و آزادی‌های فردی تشکیل می‌دهد، لیبرالیسم ضمن به رسمیت شناختن آزادی برای فرد بیشترین تأکید را بر «آزادی از مداخله دولت» می‌گذارد. این مفهوم از آزادی با مبانی بینشی نظام سرمایه‌داری (دئیسم، اصالت فرد، خویش مالکی، ارزش‌های نسبی، عقل ابزاری و...) به طور کامل سازگار است. در نظام اقتصادی اسلام که زیربنای آن را ارزش‌های اسلامی تشکیل می‌دهد، فعالیت‌های اقتصادی در مجموعه‌ای از ارزش‌ها شکل می‌گیرد. آزادی در بینش توحیدی اسلام یک ارزش مسلم است مشروط بر آنکه با سایر ارزش‌ها متناسب باشد و باعث نقض آنها نشود.مفهوم و قلمرو آزادی‌های اقتصادی از دیدگاه اسلام با مکتب سرمایه‌داری متفاوت است. به گونه‌ای که نظام سرمایه‌داری ابتدا تنها به آزادی مطلق اقتصادی توجه کرده اما اسلام از ابتدا آزادی اقتصادی مشروط را پذیرفته و در همان زمان دخالت مشروط دولت را نیز پذیرا بوده‌است. اسلام، نه آزادی اقتصادی مطلق که آزادی اقتصادی مقید را پذیرفته‌است و محدودیت‌های متعددی بر آزادی اقتصادی افراد بر حسب مصالح جامعه قرار داده‌است. در اسلام دایره مشخصی از آزادی برای افراد وجود دارد که در آن حیطه آزادند و لازم است افراد از قلمرو خود خارج نشوند. مفهوم اصل عدم مداخله دولت در فعالیت‌های اقتصادی که خود متأثر از اعتقادات خداپرستی طبیعی است، از مفهوم لیبرالیسم اقتصادی تفکیک‌ناپذیر است و در مبانی نظری لیبرال، آزادی بی‌حد و حصر و بدون هیچ مزاحمتی اصالت دارد؛ در حالی‌که دولت اسلامی می‌تواند به طور مستقیم به فعالیت‌های گسترده‌ای دست بزند.در این تحقیق با هدف تبیین آزادی اقتصادی از منظر نظام سرمایه‌داری و اسلامی با تأکید بر دیدگاه میلتون فریدمن و سید محمدباقر صدر به بررسی اندیشه ایشان پرداخته‌ایم. در این رابطه در پاسخ به سوال اصلی این تحقیق که عبارت است از: دیدگاه شهید صدر درباره آزادی اقتصادی با دیدگاه فریدمن چه نسبتی دارد؟فرضیه‌ای بدین شکل طرح گردیده‌است: دلالت‌های شهید صدر در باب آزادی اقتصادی با نظریات فریدمن در تضاد است.
واژه‌های کلیدی: آزادی اقتصادی، میلتون فریدمن، سید محمد باقر صدر.