قیام علیه حاکم جور در فقه امامیه و اهل سنت با لحاظ فتاوای اهل سنت در جریان بیداری اسلامی

توضیح

مسأله‌ی قیام علیه حاکم جور از جمله مسائل بسیار مهم فقه سیاسی به شمار می‌رود. بحث انقلاب و خروج از حاکم جائر و مستبد زمانی مطرح می‌شود که حاکم بر اساس موازین شرعی و فرامین و حدود الهی عمل نکند و حکومت از مسیر اصلی خود منحرف شود. امامیه عقیده دارد، چنانکه حاکم طبق دستورات و حدود الهی عمل نکند و اصرار بر روش مستبد و متهورانه‌ی خویش داشته باشد و بازگرداندن وی از طریق ارشاد و نصیحت و مراتب اولیه‌ی امر به معروف و نهی از منکر ممکن نباشد، قیام علیه وی جایز و بلکه واجب است. امامیه برای این نظر خود بر ادله‌ای از کتاب و سنّت از جمله آیات و روایات: امر به معروف و نهی از منکر، نهی از عبادت طاغوت و کفر به آن، نهی از رکون در برابر ستمگران، مذمت حاکمان ستمگر و مراجعه به آنها و ...، سیره‌ی معصومین و فلسفه‌ی بعثت انبیاء استناد کرده‌اند. این در حالیست که در فقه سیاسی اهل سنت، بحث قیام علیه حاکم جور جایگاه چندانی نداشته و با توجیهات گوناگون، از قبیل لزوم حفظ نظام اسلامی و جلوگیری از هرج و مرج در جامعه، اجماع و با استناد به آیه‌ای از قرآن و روایتهای متعددی از سنّت نبوی، سکوت و اطاعت محض از حاکم جائر و فاسق را مطلوب شرع دانسته و بدان عمل می-کنند. این تحقیق در نظر دارد با نگاهی به پدیده‌ی چند دهه‌ی اخیر خاورمیانه که باعث هوشیاری و خیزش کشورهای مسلمان که از آن به بیداری اسلامی تعبیر می‌شود، با تطبیق دیدگاه امامیه و اهل سنت به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی این موضوع بپردازد.
واژه‌های کلیدی: حاکم جور، قیام، بیداری اسلامی، فقه سیاسی امامیه