عنوان
شکنجه در موارد اضطرار ازمنظر قرآن کریم
اصطلاحنامه
اضطرار (فقه) (Necessity (Islamic law)) | شکنجه و آزار (Torture) | قاعده حفظ نظام (Hefz-e Nezam forumla (Islamic law)) | کرامت انسانی (Dignity) | کنوانسیون ملل متحد علیه شکنجه (۱۹۸۴م=۱۳۶۳) (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment or Punishment (1984 December 10))
ناشر
فصلنامه قرآن فقه و حقوق اسلامی، پاییز و زمستان 1396، شماره 7، ص.: 7-38.
تاریخ نشر
1396
توضیح
اضطرار» روبه‌روشدن با خطر یا گرفتار‌شدن میان محظورین است و نقشی مؤثر در رفع حرج و حل مشکلات فردی و اجتماعی ایفا می‌کند؛ ازاین‌رو در قرآن کریم آیاتی به موضوع اضطرار اختصاص یافته است که ازآن‌جمله می‌توان به آیات 173 سوره بقره، 3 سوره مائده، 119 سوره انعام و... اشاره کرد که به‌طور مطلق به حلیت اکل محرمات درحالت اضطرار تأکید می‌کند. گرچه آیات مذکور فقط در جواز خوردن محرمات ظهور دارد، ولی این آیات خصوصیتی در اکل محرمات ندارد و می‌توان به‌استناد آن درصورت جمع‌بودن شرایط، به‌صورت مطلق حکم به حلیت هرگونه محرم و محظوری در مقام اضطرار داد. ازسوی‌دیگر به‌موجب برخی آیات ازجمله آیات 10 سوره بروج، 58 سوره احزاب و... و روایات متعدد، شکنجه حرام و ممنوع است؛ آیا با تمسک به اطلاق آیات و ادله اضطرار، به جواز شکنجه در موارد اضطرار می‌توان حکم داد یا خیر؟ در مقاله حاضر نظرات موجود دراین‌باره نقد و بررسی شده است. درنهایت می‌توان گفت به‌لحاظ نظری، اطلاق آیات اضطرار، در بحث شکنجه نیز قابل کاربرد است و ادله مطرح در نفی این اطلاق مانند کرامت انسانی، آزادی و... به‌تنهایی برای تقیید اطلاق آیات کفایت نمی‌کند. همچنین به‌نظر می‌رسد به‌لحاظ عملی، شرایط اضطرار درمورد جواز شکنجه جمع نباشد و در عمل نتوان به‌دلیل اضطرار، به حلیت شکنجه حکم داد.
واژه‌های کلیدی: اضطرار، شکنجه، حفظ نظام، کرامت انسانی، کنوانسیون منع شکنجه