بررسی حقوقی فقهی شکنجه در حقوق ایران

توضیح

شکنجه از زمره‌ی مهم‌ترین جرایم علیه حقوق بشر می‌باشد. مبنای عدم مشروعیت این عمل، توهین به کرامت و شرافت انسان است. نهادهای حقوق بشری تلاش‌های زیادی را در جهت محوکردن شکنجه از زندگی بشر انجام داده‌اند. این تلاش‌ها از نظر تئوریک دارای آثار بسیار مطلوبی بوده است. به طوری که امروزه قبح شکنجه امری مسلم بوده و هیچ دولت یا حکومتی نمی‌تواند زشتی این عمل را مورد تردید قرار دهد. ولی در عمل به ‌واسطه‌ی محدودیت‌هایی که در ملزم کردن دولت‌ها بر تعهدات خود و رعایت قواعد بین‌المللی وجود دارد، این پدیده‌ی شوم همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با صراحت تمام و به طور مطلق، شکنجه را ممنوع اعلام کرده است. مبنای این حکم را می‌توان در مفاهیم مقدس مکتب اسلام جستجو کرد. عموم و اطلاق ادله‌ی استنباط احکام شرع، ایراد هر نوع اذیت و آزار نسبت به انسان‌ها را ممنوع دانسته‌اند. هدف از این تحریم حفظ حرمت و شأن انسان می‌باشد. مفهوم ممنوعیت اعمال شکنجه درتعالیم اسلامی بسیار وسیع‌تر از مفهومی است که قواعد حقوق بشری ارائه می‌دهند. حساسیت تعالیم اسلام در حرمت ایراد ایذاء و اذیت نسبت به دیگران تا جایی است که در بحث اجرای مجازات‌های بدنی، که اصل آنها بر ایراد اذیت و آزار بدنی نسبت به مجرم نهاده شده است نیز آثاری را از جهت تعیین احکام خاص به جای گذاشته است.نظام کیفری ایران به متابعت از اصول اساسی نظام حقوقی ایران و در راستای حمایت کیفری از اصول 22ـ23ـ32ـ32ـ36ـ39 و بخصوص اصل 38 قانون اساسی، اقدام به جرم‌انگاری شکنجه کرده است. هرچند در قوانین ایران تعریفی جامع از جرم شکنجه به عمل نیامده است؛ ولی با توجه به اصول قانون اسلامی می‌توان گفت شکنجه عبارت است از: اعمال عمدی درد و رنج روحی یا جسمی بر فرد با هدف اخذ اقرار، شهادت، سوگند یا کسب هرگونه اطلاعات دیگر، به وسیله یا به دستور مأموران دولتی. ماده‌ی 578 قانون مجازات اسلامی جرم شکنجه را مورد حکم قرار داده است. این ماده به واسطه‌ی نواقصی که دارد نمی‌تواند ضمانت اجرایی شایسته‌ای برای اصل 38 قانون اساسی باشد. ولی به هرحال با عنایت به این که اصل 38 قانون اساسی به نحو مطلوبی مسئله‌ی ممنوعیت مطلق شکنجه را مطرح کرده است، با اصلاح قوانین عادی و هم‌سو کردن آنها با اصول قانون اساسی، می‌توان قدم بزرگی در پیش‌گیری از ارتکاب این جرم برداشت.
واژه‌های کلیدی: شکنجه، حقوق اسلام، فقه، حقوق ایران، حقوق بشر