قاعده فقهی، حقوقی انصاف

توضیح

انصاف صرف نظر این که یک قاعده فقهی باشد, به دو معنا است: یکی برابری و دیگری حکم وجدان و اخلاق در یک مورد. انصاف با مفاهیم عدالت, استحسان, مصالح مرسله متفاوت است و از مواردی است که وجود آن دارای حسن ذاتی و عدم آن دارای قبح ذاتی است. قاعده انصاف را می توان با استناد به آیات, سنت, اعم از روایات و افعال معصومین, و بنا عقلا به اثبات رساند, همچنین موارد متعددی از کاربرد این قاعده در زندگی معصومین و قضاوت های ایشان به چشم می خورد. تفاوت این قاعده با قاعده عدل و انصاف که توسط برخی فقها به کار رفته است, در این است که قاعده عدل و انصاف به معنای تنصیف است و کاربرد آن در مورد تقسیم اموالی است که در مورد مالکیت و میزان آن بین دو یا چند نفر, اختلاف وجود دارد اما قاعده انصاف که مقصود این تحقیق است, به معنای مدنظر قراردادن شرایط و اوضاع و احوال قضیه و دخیل کردن آنها در دادن رای مقتضی است. انصاف در نظام های حقوقی رومی ژرمنی و کامن لا مفهومی است که از گذشته وارد این نظام ها شده و به معنای رای بر مبنای وجدان قاضی است. در نظام کامن لا انصاف یکی از منابع حقوق به شمار می رود؛ با این حال, انصاف در حقوق ایران به عنوان یک قاعده بیان نشده و برخی حقوقدانان آن را به عنوان یک منبع حقوق که نانوشته است, مطرح نموده اند. از طرفی این مفهوم ویژگی های یک قاعده حقوقی را نیز داراست و موارد کاربرد متعددی در حقوق دارد, لذا می تواند یک قاعده حقوقی نیز باشد.
واژه‌های کلیدی: انصاف، قاعده فقهی، عدالت، قاعده اصل و انصاف