المبادئ العامة لحقوق البیئة دراسة مقارنة بین القوانین الوضعیة و الفقه الإسلامی

توضیح

اصول کلی حقوق محیط زیست در قوانین مثبت و فقه اسلامی محیط زیست یکی از مهمترین منابع زندگی است که فرد باید آن را حفظ کند و ارج نهد. این همان چیزی است که خداوند (متعال) بدون استثنا به همه انسانها سفارش کرده است و محدودیت هایی در این زمینه قرار داده است به گونه ای که هیچ موجودی مجاز به تعدی و تخطی از آنها نمی شود. اهمیت محیط زیست صرفا محدود به زمان ما نیست، بلکه از دوران باستان و از گذشته های دور و نیز در ادیان آسمانی که پس از دوران ظلمت و تاریک عالم آمده اند و نوری برای راه درست بودند اهمیت آن مطرح بوده است. ادیان الهی بیانگر واقعیت محیط زیست و میزان تقدس آن نزد خالق جهانست. بهترین دینی که از 1400 سال پیش از طریق آیات و احادیث شریف اهتمام به محیط زیست داشته و راه حمایت از آن را تبین کرده دین واقعی اسلامی است. پس از اسلام ، قوانین وضعی بشری نیز به مسئله حقوق محیط زیست نیز توجه داشته اند ولی در این زمینه حرف جدیدی مطرح نکرده اند. زیرا اسلام نسبت به بیان هر حکمی از احکام محیط زیست، مقدم بر قوانین وضعی بوده است. اگر قوانین وضعی بر اساس قواعد فقه اسلامی و مبتنی بر آن تصویب می شد ، دیگر در کنترل کشورهای بزرگ مسلط بر کره خاکی و قدرتهای بشری عاجز و ناتوان نبود. اولین کنفرانس بین المللی محیط زیست در سال 1972 در استکهلم برپا شد و پس از آن ، دامنه حفاظت از محیط زیست در عالم با تصویب قوانین ویژه در این زمینه از سوی سایر کشورها و با پرداختن قانون اساسی کشورها به مسئله محیط زیست و مولفه های آن، گسترش یافت. از این رو ، در این تحقیق ، محقق در صدد است تا اصول کلی حقوق محیط زیست را در دو سطح فقه و حقوق مورد بررسی و پژوهش قرار دهد. نگارنده در این رساله به شکل مستدل اثبات می کند که نزدیک ترین دیدگاه علمی در خصوص حمایت از محیط محیط زیست و اثبات مسئولیت بشر در قبال تصرفات غیر قانونیش، اندیشه ولایت فقیه است که به نوبه خود بین فقه که احکامش مبتنی بر اصول فقه است و قوانین وضعی که برای اداره روان امور جامعه در یک نظام عادلانه ضروری است، جمع کرده است. لازم به ذکر است که در این تحقیق برخی از قواعد فقهی و مبانی حقوقی در زمینه محیط زیست مورد بررسی قرار گرفته است که از جمله قواعد فقهی بررسی شده، قاعده خلیفه الله انسان، قاعده الضرر، قاعده مسئولیت و پاسخ گوی انسان، قاعده عدالت و قاعده اعراض می باشد و از اصل تناسب ، اصل احتیاط ، اصل ضرورت ، اصل خطر ، اصل الزام و اصل تحریم یا نهی نیز ازجمله قواعد حقوقی است که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است.
واژه‌های کلیدی: فقه اسلامی، حمایت بین المللی.