نگاهی به تعامل فقه و تربیت با تأکید بر نقش فقه در تربیت

توضیح

فقه و تربیت دو عرصه مهمى هستند که نقش برجسته اى در زندگى فرد مسلمان ایفا مى نمایند. تربیت و پرورش همه جانبه انسان از نیازهاى اساسى وى است و انسان در پرتو تربیت صحیح به کمال مطلوب خویش نایل مى آید. از سوى دیگر، شریعت و بعد عملى آن یعنى فقه جایگاه ویژه اى در زندگى انسان دارد و مجموعه اى از بایدها و نبایدها، زندگى او را احاطه کرده است. این دو عرصه با پیشرفت زندگى بشر و تحولات فرهنگى و اجتماعى، شکل جدیدى به خود گرفته و رسالتى نوین پیدا کرده است. چرا که از سویى، نهاد تعلیم و تربیت به یکى از نهادهاى بنیادین در زندگى انسان تبدیل شده و زمینه ساز موفقیت انسان در سایر ابعاد گشته و از سوى دیگر، فقه از ایفاى نقش در محدوده زندگى فردى انسان فراتر رفته و رسالتى نوین یافته و مى بایست پاسخ گوى نیازهاى شرعى انسان در همه ابعاد فردى و اجتماعى باشد. آن چه در این میان مهم مى نماید بررسى زمینه هاى ارتباط و تعامل این دو عرصه مهم در زندگى فرد مسلمان در یک جامعه اسلامى است. چرا که فقه به عنوان دانشى که ماهیت دینى واسلامى دارد با تربیت به عنوان فرایندى که مى تواند اسلامى باشد، داراى تأثیر وتأثّراتى هستند که آثار و نتایج آن ها در جهت دهى نظام تعلیم و تربیت جامعه اسلامى آشکار مى گردد، زیرا از سویى، نقش فقه در تربیت مى تواند به فرایند اسلامى سازى تربیت کمک نموده و بخشى از محتواى تربیت اسلامى را پوشش دهد و از سوى دیگر، تربیت با اصول و شیوه هایى که دارد ضمن ارائه موضوعات جدید در عرصه اجتهاد و فقاهت، مى تواند به فرایند پاى بند شدن افراد جامعه اسلامى به فقه و احکام فقهى، کمک شایان توجهى نماید. به رغم نقش تعیین کننده فقه در زندگى فرد مسلمان و جایگاه ویژه اى که در نظام حکومتى ما دارد و نیز به رغم نقش عظیم فرایند تربیت در زندگى انسان مسلمان، هنوز توجه لازم به امر پژوهش در زمینه تعامل این دو انجام نگرفته و خلا پژوهش هایى از این دست کاملاً محسوس است.این مقاله بر آن است تا نگاهى به زمینه هاى تعامل این دو عرصه داشته باشد.از این رو، ابتدا به طور اختصار به مفهوم شناسى فقه و تربیت مى پردازیم، سپس اشاره اى به زمینه هایى که امکان تعامل این دو را فراهم مى سازد خواهیم داشت. آن گاه به بررسى تأثیر و تأثر متقابل فقه و تربیت خواهیم پرداخت.