فقه و مقاصد شریعت

توضیح

مثلا شیخ انصاری(قدس) در تثبیت جواز توریه می‌فرماید: اللهم الا أن یدعی أن مفسدة الکذب ـ و هی الاغراء ـ موجودة فیها و هو ممنوع؛ لان الکذب محرم لا لمجرد الاغراء(شاید گفته شود فساد کذب که به اشتباه انداختن دیگران است در توریه نیز وجود دارد؛ لکن این سخن درست نیست؛ چون ملاک حرمت کذب، تنها اغرای به جهل نمی‌باشد)؛ المکاسب، ص50؛ باید به شیخ انصاری(قدس) گفت: با توجه به مقاصد کلان شریعت که در رأس آنها صداقت، پاکی و امنیت در گفتارها و تأسیس نظامی صالح بر اساس اعتماد متقابل است، چگونه می‌توان توریه را به گونه‌ای که ایشان در کتاب مکاسب ترسیم نموده، تجویز کرد؟ البته ما به اقتضای برخی ادله منکر جواز توریه نیستیم اما با توجه به مقاصد شریعت باید توریه جایز را تفسیر کرد. البته همان گونه که در موضوعات و مسائل علمی به طور غالب مصادیق مشکوک و قابل بحث و تحقیق داریم، در مسأله مزبور نیز این شک و تردید وجود دارد؛ مثلا آیا عدالت و تعاون بر بر و تقوا و پایبندی مؤمنان به وعده‌های خویش از مقاصد شریعت به شمار می‌رود و نصوص مبین آن از قبیل: إعدلوا هو أقرب للتقوی118 و تعاونوا علی البر و التقوی119 و المؤمنون عند شروطهم120 نصوص مبین شریعت است؟ بنابراین استفاده از آنها در کشف حکم نا درست است، یا این نصوص، نصوص مبین حکم است و آنچه در این ادله مورد تأکید قرار می‌گیرد، برنامه‌هایی است که باید عمل شود و فقیه می‌تواند از آنها در مقام فتوا بهره برده و مورد استناد قرار دهد؟ بررسی آثار بیشتر فقیهان گذشته، پژوهشگر را به این باور می‌رساند که این گروه، نص اول را مبین مقاصد و بقیه نصوص را مبین شریعت می‌دانند.
واژه‌های کلیدی: مقاصد، شریعت، فقه، حکم، دین، اجتهاد، قرآن، اندیشه.